केडगाव, ता. २ : राज्याची लोकपरंपरा आणि प्रमुख धार्मिक विधी असलेला जागरण गोंधळाचा बाज पूर्वीसारखा राहिला नसून तो एक इव्हेंट झाला आहे. पूर्वीच्या आणि आत्ताच्या जागरण गोंधळ कार्यक्रमात मोठ्या प्रमाणात बदल पहायला मिळतो.
अनादी काळापासून जागरण गोंधळाची परंपरा असून खंडोबाच्या आराधनेसाठी जागरण तर आदिमाया कुलस्वामिनीची उपासना म्हणून गोंधळ घातला जातो. कुलदेवतांना प्रसन्न करून घेण्यासाठी, नवस फेडण्यासाठी, कुलधर्म कुलाचारासाठी हा विधी केला जातो.
जागरण गोंधळात रामायण, महाभारतातील एखादा प्रसंग निवडून ते कथानक नाट्यरूपाने सादर केले जाते. असे कथानक ऐकण्यात भाविक मग्न व्हायचे. रात्रभराच्या कार्यक्रमात कंटाळा येऊ नये म्हणून सादरीकरणात मनोरंजनासाठी चेष्टा-मस्करी, मिश्किलपणा, विनोदाची जोड दिली जाते. रात्रभर वाघ्यामुरळीच्या जुगलबंदीसह पोवाडा, भेदीक, शाहिरी, पदे, कलगीतुरा, कथानक, कुलस्वामिनी व म्हाळसाई, बानाई, मल्हारी मार्तंडाचे गुणगान, यळकोट यळकोट जय मल्हारचा गजर अन् भंडाऱ्याची उधळण असे वैविध्यपूर्ण सादरीकरण असायचे.
सध्या इव्हेंटच्या नादात धार्मिक विधीला दुय्यम स्थान तर मनोरंजनाला प्राधान्य दिले जात आहे. त्यामुळे सध्या कथानक मागे पडून सिनेमाच्या चालीवरील गीतांना अधिक पसंती मिळते आहे. आहेराची पद्धतसुद्धा लोप पावत चालली आहे. ४०-५० वर्षांपूर्वी जागरण गोंधळात जेवायला जाताना तांब्या अन् पितळी घेऊन जावे लागत. गावातील माहितगार माणूस मांसाहारी पदार्थ करायचे. अनुभवी माणसाकडे हे पदार्थ वाढायचे काम असायचे. पिण्याच्या पाण्यासाठी बैलगाडीत बॅरेलमध्ये पाणी ठेवलेले असायचे. पाहुण्यांना जेवताना धुळीचा त्रास होऊ नये म्हणून मंडपाला कापडी कनात लावली जायची. या परंपरा आता लोप पावत आहेत.

रूढी, परंपरा, श्रद्धा कमी होऊन विधी करायचे म्हणून केले जातात असे सध्या चित्र आहे. टीव्ही, सोशल मिडियाच्या जमान्यात रात्रभर कथा ऐकायला कोणाकडेही वेळ नाही.
- शहाजी शितोळे, सुनील जाधव, गोंधळी, पाटस (ता. दौंड)