Vasubaras: दिवाळीच्या पहिल्या दिवसाचं महत्त्व माहितेय का?

महाराष्ट्रात "वसुबारस" दिवाळीचा म्हणजेच दिपोत्सवाचा पहिलाच दिवस असतो. वसुबारसेपासूनच दिवाळीला खरी सुरुवात होते. भारतात दिवाळी हा सण खूपच प्रसिद्ध आहे. विविध राज्यांत आपापल्या पारंपरिक पद्धतीने आपल्या संस्कृतीला धरुन दिवाळी साजरी केली जाते. महाराष्ट्रात दिवाळी साजरी करण्याची प्रथा पूर्वीपासून चालत आलेली आहे. महाराष्ट्रात बहुतांश भागात वसुबारस हा दिवस साजरा केला जातो.

वसुबारस म्हणजे काय ?

गाई-गुरांबददल कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा हा दिवस आश्विन कृष्ण द्वादशीस, म्हणजेच वसुबारस साजरा केला जातो. याला काही भागात "गोवत्सद्वादशी" असे देखील म्हटले जाते. माझ्या आजीला मी वसुबारसेचा इतिहास विचारला तर ती मला सांगत होती. बाई "वसु म्हणजे धन" अन आम्हां शेतकऱ्यांचं "गाई" हयाच धन आहेत. कारण आमची शेती कसणारा बैल हा गाईच्या पोटातुनच वासरु म्हणून जन्माले येते अन जरा मोठा झाला की आमच्या जमिनीच्या मशागतीसाठी कष्ट घेऊ लागतो. अन दुसरं म्हणजे गाईच दही, दुध, तुप विकून आमचा घर खर्च भागतो. गाईचे आम्हां शेतकरी लोकांवर खूप उपकार आहेत ते फेडण्यासाठी आम्ही वसुबारशेला गाई-वासरांची मनोभावे पुजा करतो.

वसुबारस कशी साजरी केली जाते?

वसुबारसच्या दिवशी संध्याकाळी गोठ्यावर जाऊन गाईची अन तिच्या वासरांची आणि त्यासोबत गोठयातील इतर ढोरावासरांची मनोभावे पूजा केली जाते. गाईला बाजरीची भाकर आणि गवारीच्या शेगांच्या भाजीचा नैवेद्य खाऊ घातल्या जातो. वसु बारस दिवशी सकाळीच रामाच्या पारात सडा सारवणं करुन रांगोळी काढली जाते. घरातील देवांचे आणि तुळशीचे पूजन केले जाते. काही ठिकाणी शेतकरी या दिवशी गाईचे दूध काढत नाही ते वारसालाच पिऊ देतात. वसु बारस हा दिवस म्हणजे दिवाळीची सुरुवात असल्याने घरांत फराळ बनवायची देखील लगबग असते.

वसु बारसच्या दिवशी सुर्य मावळला की मग मातीच्या पणत्या लावल्या जातात. पहिली पणती घरातल्या देवतांची असते, दुसरी कुलदेवतेची असते, तिसरी ग्रामदेवची, आणि मग चौथी गाईच्या गोठ्यातली आणि तिथून पुढच्या पणत्या ह्या घरावर दारासमोर ठेवुन दिपोत्सवला सुरुवात होते. शहरी भागात वसुबारस गौ-शाळेत जाऊन साजरी करतात किंवा बहुतांश लोक तर आता घरातच धातुची किंवा मातीची गायवासरांची मुर्ती आणून त्यांची मनोभावे पुजा करतांना दिसून येतात. अशा रितीने ग्रामीणभागात शहरीभागात मोठ्या आनंदाने वसुबारस साजरी होते.