Kill Marine Life : मोबाईल-लॅपटॉप निर्मितीसाठी समुद्रातून निकेल-कोबाल्ट काढला जाणार, पण तज्ज्ञ म्हणतात यामुळे सागरी जीवन संपेल

Kill Marine Life : शास्त्रज्ञांच्या मते, खोल समुद्रातील व्यावसायिक खाणकामामुळे सागरी जीवन, जैवविविधता आणि परिसंस्था यांना गंभीर धोका निर्माण झाला आहे. कोबाल्ट, निकेल आणि सल्फाइडसारखे धातू आणि खनिजे समुद्राच्या तळातून काढून मोबाईल-लॅपटॉपसारखी इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे बनवण्याची तयारी आता सुरू झाली आहे. या प्रक्रियेला डीप सी मायनिंग म्हणतात. या प्रस्तावामुळे जगभरातील पर्यावरण संशोधक आणि शास्त्रज्ञ मात्र चिंतेत पडले आहेत.

शास्त्रज्ञांच्या मते, खोल समुद्रातील व्यावसायिक खाणकामामुळे सागरी जीवन, जैवविविधता आणि परिसंस्था यांना गंभीर धोका निर्माण झाला आहे. वास्तविक या खनिजे आणि धातूंचे साठे कमी होत आहेत. स्मार्टफोन, विंड टर्बाइन, सौर पॅनेल आणि बॅटरीच्या उत्पादनासाठी त्यांची मागणी वाढत आहे. ही खनिजे आणि धातू एकूण सागरी तळाचा दोन तृतीयांश भाग व्यापतात.

खोल समुद्रातील खाणकामाबद्दल शास्त्रज्ञांनी व्यक्त केलेल्या चिंता पद्धतशीरपणे समजून घेऊया…

1. त्यामुळे पाणी दूषित होईल आणि सागरी जीवसृष्टीला हानी पोहोचेल.

इंटरनॅशनल युनियन फॉर कन्झर्वेशन ऑफ नेचर (IUCN) नुसार, खोल समुद्रात व्यावसायिक खाणकाम 200 मीटर (660 फूट) ते 6,500 मीटर (21,300 फूट) खोलीपर्यंत केले जाऊ शकते.समुद्राच्या या खोलीत एक वेगळेच जग वसलेले आहे. खाणकामापासून हे सागरी जीव वाचवण्याची गरज आहे. कारण खाणकामामुळे ध्वनी प्रदूषण होते. पाणीही दूषित होते. त्यामुळे सजीवांना त्रास होऊ शकतो. त्याच वेळी, खाणकामात वापरल्या जाणार्‍या मशीन सागरी जीवांना हानी पोहोचवू शकतात.

2. जेथे खाणकाम झाले, तेथे अन्न साखळी प्रभावित झाली

2020 मध्ये, जपान सरकारने उत्तर-पश्चिम प्रशांत महासागरात खाणकाम केले होते. त्याच्या परिणामांच्या तपासणीत असे दिसून आले आहे की खाणकाम झालेल्या 43% भागात मासे आणि जीवजंतूंची हालचाल थांबली आहे. शास्त्रज्ञांच्या म्हणण्यानुसार, या भागात खाण आणि गाळाच्या प्रदूषणामुळे अन्न पुरवठ्यावर परिणाम झाला, त्यामुळे येथील सागरी जीव कमी झाले.

त्यामुळे आता आणखी एक समस्या निर्माण झाली आहे. शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की खाणकाम आणि हवामानातील बदलांमुळे मासे आणि इतर जीव हवाई आणि मेक्सिको दरम्यान पसरलेल्या पूर्व प्रशांत महासागराच्या क्लेरियन-क्लिपरटन झोनकडे जाऊ लागतील. हे क्षेत्र 4.5 दशलक्ष चौरस किलोमीटरमध्ये पसरले आहे. खाणकामाच्या दृष्टीने हे क्षेत्र सर्वात महत्त्वाचे आहे. जेव्हा येथे खाणकाम केले जाते तेव्हा पाणी दूषित होते, ज्याचा थेट परिणाम माशांच्या कल्ल्यांवर होतो. मासे कल्ल्यांमधून श्वास घेतात. अशा स्थितीत खाणकामामुळे त्यांचा मृत्यू होईल.

3 खाणकामामुळे हवामानावरही परिणाम होईल

शास्त्रज्ञ म्हणतात की समुद्र पातळी हा जैवविविधतेचा खजिना आहे. औषधामध्ये वापरल्या जाणार्‍या सजीवांच्या संसाधनांचा मोठा साठा समुद्राच्या तळात देखील उपलब्ध आहे. परंतु समुद्राच्या तळात असलेल्या जैवविविधतेच्या खजिन्याशी छेडछाड झाली तर पृथ्वी जशी आहे तशी राहू शकणार नाही. केवळ समुद्राच्या आतच नव्हे तर मैदानी प्रदेशातील हवामानावरही याचा वाईट परिणाम होईल.

खोल समुद्रातील खाणकामाचे समर्थक म्हणाले - ग्लोबल वार्मिंगशी लढण्यास मदत होईल

शास्त्रज्ञांनी खोल समुद्रातील व्यावसायिक खाणकामाबद्दल चिंता व्यक्त केली आहे, परंतु त्याचे समर्थक म्हणतात की ते ग्लोबल वार्मिंगशी लढण्यास मदत करेल. जगभरातील अनेक कंपन्या आणि लोक म्हणतात की ग्लोबल वॉर्मिंगशी लढण्यासाठी त्यांच्यासाठी ई-वाहने आणि बॅटरीची मागणी वाढत आहे. त्याच वेळी, ते तयार करण्यासाठी वापरलेली संसाधने कमी होत आहेत.

समुद्राच्या खोलीत आढळणारे लिथियम, तांबे आणि निकेल यांचा वापर बॅटरीमध्ये केला जातो. त्याचबरोबर इलेक्ट्रिक कारसाठी लागणारा कोबाल्ट आणि पोलाद उद्योगासाठी लागणारे मॅंगनीजही समुद्राच्या खोलात उपलब्ध आहे.

एका अंदाजानुसार, तीन वर्षांत जगाला दुप्पट लिथियम आणि 70% जास्त कोबाल्टची आवश्यकता असेल. त्याच वेळी, आंतरराष्ट्रीय ऊर्जा एजन्सीचा अंदाज आहे की 2030 पर्यंत, सुमारे पाच पट जास्त लिथियम आणि चार पट जास्त कोबाल्टची आवश्यकता असेल. या कच्च्या मालाचे उत्पादन मागणीच्या तुलनेत खूपच कमी आहे. या तफावती मधील समतोल साधण्यासाठी समुद्राच्या खोलीत खोदकाम करावं लागेल.

केवळ 14 देशांना संशोधनासाठी खोल समुद्रात जाण्याची परवानगी

UN शी संलग्न आंतरराष्ट्रीय सीबेड अथॉरिटी (ISA) ने 14 देशांना केवळ संशोधनासाठी खोल समुद्रात जाण्यास मान्यता दिली आहे. या देशांमध्ये चीन, रशिया, दक्षिण कोरिया, भारत, यूके, फ्रान्स, पोलंड, ब्राझील, जपान, जमैका, नौरू, टोंगा, किरिबाटी आणि बेल्जियम यांचा समावेश आहे.

भारत सरकारने 2021 मध्ये 'डीप ओशन मिशन'ला मान्यता दिली.

सागरी संसाधनांचा शोध घेणे आणि खोल समुद्रात काम करण्यासाठी तंत्रज्ञान विकसित करणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे. यासोबतच ब्लू इकॉनॉमीला झपाट्याने चालना देणे हा त्याचा एक उद्देश आहे. ब्लू इकॉनॉमी ही एक अशी अर्थव्यवस्था आहे जी पूर्णपणे सागरी संसाधनांवर आधारित आहे.

त्याचबरोबर स्वीडन, आयर्लंड, जर्मनी, फ्रान्स, स्पेन, न्यूझीलंड, कोस्टा रिका, चिली, पनामा, पलाऊ, फिजी आणि मायक्रोनेशिया हे देश खोल समुद्रातील खाणकामावर बंदी घालण्याची मागणी करत आहेत.