ओडिशात सर्पदंशामुळे सर्वाधिक मृत्यू

भुवनेश्‍वर : पूर, चक्रीवादळ अशी नैसर्गिक आपत्ती ओडिशावर सतत कोसळत असते. त्यात जिवीत हानीही होत असते. पण अशा नैसर्गिक आपत्तीमध्ये मृत्युमुखी पडणाऱ्यांपेक्षा राज्यात सर्पदंशाने मरण पावणाऱ्यांची संख्या जास्त आहे. राज्यात दरवर्षी ९०० जणांचा मृत्यू सर्पदंशाने होतो, अशी माहिती विशेष मदत आयुक्त कार्यालयाच्या अधिकाऱ्यांनी दिली. सर्पदंश ही ‘राज्य विशिष्ट आपत्ती’ असल्याचे ओडिशा सरकारने १ एप्रिल २०१५मध्ये जाहीर केलेले आहे. अशी घोषणा करणारे हे देशातील पहिले राज्य आहे.

साप चावून मृत्यू झाल्यास मृताच्या कुटुंबीयांना राज्य सरकारकडून चार लाख रुपयांची भरपाई दिली जाते. साप चावून माणूस दगावण्याचे प्रमाण २०१५ -१६ मध्ये ५२० होते. मृतांची ही संख्या वाढत असून २०२०-२१ ७७५ जणांचा सर्पदंशाने मृत्यू झाला आहे. ओडिशात अन्य आपत्तीतील मनुष्यहानीपेक्षा सर्पदंशाच्या मृत्यूची संख्या जास्त आहे. जिल्हाधिकारी कार्यालयाने दिलेल्या माहितीनुसार २०१५ ते २०२१ या काळात ३० जिल्ह्यांमध्ये पाच हजार ९६४ सर्पदंशांचे मृत्यू नोंदविले आहेत. वर्षभरात सरासरी ८२५ जणांना साप चावल्याने जीव गमवावा लागला आहे.

मे ते ऑक्टोबर या काळात साप चावण्याच्या घटना वाढल्याचे दिसून आले आहे. सहा महिन्यात हे प्रमाण ८५ टक्के आहे. सर्पदंशाच्या मृत्यूचा चढता आलेख पाहता यात घट होण्यासाठी राज्य सरकारने संस्थात्मक क्षमता निर्माण करून प्रमाणित कार्यपद्धती (एसओपी) जाहीर करण्याचा निर्णय घेतलेला आहे. विषविरोधी औषधांचा पुरेसा साठा असणे व साप चावलेल्या व्यक्तींना वेळेवर रुग्णालयात आणून उपचार मिळण्यामुळेही मृतांच्या संख्येत मोठी घट होऊ शकते.

मृत्यू होण्याची कारण

• वैद्यकीय सुविधांचा अभाव

• आरोग्य केंद्रांकडे दुर्लक्ष

• रुग्णांना तांत्रिकाकडे घेऊन जाण्याचा कल

• जादूटोण्याने रुग्ण बरे होण्याची अंधश्रद्धा

- स्मृती सागरिका-कानुनगो