कसबा पेठ गणपतीचा इतिहास

पुण्याची ग्रामदेवता म्हणून कसबा गणपतीची ओळख आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या काळापासून कसबा गणपती प्रसिध्द आहे. मंदिराजवळील लाल महालातच शिवरायांचे बालपण गेले. पुण्याच्या सार्वजनिक गणेशोत्सवात कसबा पेठ गणपतीला मानाचे पहिले स्थान आहे. कसबा ही पुण्याची मुळ वस्ती आहे. येथून पुढे पुणे शहर आकारास आले. कर्नाटक येथून आलेल्या ठकार कुटुंबाने कसबा गणपतीची स्थापना केली. शहाजीराजे भोसले यांनी 1636 साली पुण्यात लाल महाल बांधला. तेव्हा जिजाबाईंनी या गणपतीच्या मुर्तीच्या स्थापनेसाठी मंदिर बांधले. जिजाऊंना स्वप्नात गणपतीने दृष्टांत दिल्याने त्यांनी या गणपतीची स्थापना केली असे म्हटले जाते. 

छत्रपती शिवाजी महाराज लढाईला जाताना या मुर्तीचे दर्शन घेऊन जात असे. विसर्जन मिरवणुकीत या गणपतीला पहिले स्थान असते. पुण्याच्या महापौर यांच्या हस्ते पालखीतल्या या गणपतीची पुजा झाल्यानंतर विसर्जन मिरवणुकीला प्रारंभ होतो. जेव्हा 1893 साली लोकमान्य टिळकांनी सार्वजिनक गणेशोत्सवाची सुरवात केली त्याच वर्षी कसबा गणपती सार्वजिनक मंडाळाची स्थापना करण्यात आली होती.