इन्फ्लेमेटरी मार्कर

- डॉ. विराज वैद्य, संस्थापक, मेधा-एआय

इन्फ्लेमेशन किंवा सूज ही अशी गोष्ट आहे, की जोपर्यंत समस्या बनत नाही तोपर्यंत त्याकडे लक्ष दिले जात नाही. इन्फ्लेमेशन हे दुधारी तलवारीसारखे असते. ही खरे तर शरीरावरच्या आक्रमणकर्त्यांबाबत तुमच्या शरीराची नैसर्गिक प्रतिक्रिया आहे, संरक्षणाचे लक्षण आहे.

तथापि, जेव्हा ते खूप काळ राहते, तेव्हा त्याचा विरुद्ध परिणाम होऊ शकतो, विविध आरोग्य समस्या उद्‍भवू शकतात. येथेच सीआरपी (सी-रिॲक्टिव्ह प्रोटिन) आणि ईएसआरसारखे (एरिथ्रोसाइट सेडिमेंटेशन रेट) इन्फ्लेमेशन मार्कर कार्यात येतात, जे आपल्यातील लपलेले इन्फ्लेमेशन उघड करण्यासाठी सूचक म्हणून काम करतात.

सीआरपी आणि ईएसआर

तुमच्या शरीराची एक गजबजलेली बाजारपेठ म्हणून कल्पना करा. जेव्हा सर्वकाही समतोल असते, तेव्हा बाजाराची भरभराट होते. परंतु, काहीवेळा दीर्घकाळच्या इन्फ्लेमेशनसारख्या न दिसणाऱ्या अशांतीमुळे अराजकता निर्माण होऊ शकते, ज्यामुळे पायाभूत सुविधांची झीज होते.

सीआरपी : ही चाचणी तुमच्या रक्तातील सी-रिॲक्टिव्ह प्रोटिनची पातळी मोजते, इन्फ्लेमेशन होण्याच्या प्रतिसादात यकृताद्वारे तयार केलेला पदार्थ. वाढलेली सीआरपी पातळी संसर्गापासून ते संधिवातासारख्या तीव्र इन्फ्लेमेशनर्यंत सर्व काही सूचित करू शकते.

ईएसआर : ईएसआर चाचणी चाचणी ट्यूबच्या तळाशी लाल रक्तपेशी किती लवकर स्थिरावतात हे मोजते.

या चाचण्या कधी घ्यायच्या?

‘मी या चाचण्यांचा कधी विचार करू?’ असा तुम्हाला प्रश्न पडेल. त्यासाठी इथे काही परिस्थिती दिलेल्या आहेत :

• तुम्हाला सतत थकवा, ताप, वजन कमी होणे किंवा सांधेदुखी यांसारखी अस्पष्ट लक्षणे जाणवत असल्यास.

• संधिवात किंवा स्वयंप्रतिकार रोगांसारख्या इन्फ्लेमेशनमुळे उद्‍भवलेल्या संशयास्पद परिस्थितीचे निदान करण्यासाठी.

• इन्फ्लेमेशनबाबत उपचारांच्या प्रभावीपणाचे परीक्षण करणे.

स्वमूल्यांकन

तीव्र स्वरूपाचे इन्फ्लेमेशन हे आवाज न करता तोडफोड करणाऱ्या व्यक्तीसारखे असते, जे हळूहळू तुमच्या आरोग्यावर परिणाम करत असते. जुन्या इन्फ्लेमेशनबाबतची लक्षणे ओळखण्यात मदत करण्यासाठी साधे स्वमूल्यांकन करूया :

• रात्रभर झोपल्यानंतरही तुम्हाला अनेकदा थकवा जाणवतो का?

• पोट फुगणे किंवा अस्वस्थता यासारख्या पाचक समस्या तुम्हाला जाणवत आहेत का?

• सतत सांधेदुखी आहे का किंवा जडपणा येतो का?

• वजनात कोणतेही अस्पष्ट बदल तुमच्या लक्षात आले आहेत का?

• तुम्हाला वारंवार संसर्ग होतो किंवा अनेकदा आजारी पडतो का?

जर तुम्ही यांपैकी अनेक प्रश्नांना होकार देत असाल, तर तुमच्या डॉक्टरांशी इन्फ्लेमेशन मार्कर चाचण्यांवर चर्चा करणे योग्य ठरेल.

लक्षात ठेवण्यासाठी महत्त्वाचे मुद्दे

इन्फ्लेमेशन मार्करद्वारे आपले शरीर आपल्याला काय सांगण्याचा प्रयत्न करत आहे याकडे लक्ष देऊन, आपण त्रासाची प्रारंभिक लक्षणे ओळखू शकतो आणि निरोगी जीवनाकडे पाऊले टाकू शकतो. लक्षात ठेवा, कोणतेही लक्षण कितीही लहान असले, तरी ते लक्ष देण्यास पात्र आहे. चला, आपल्या शरीराचे लक्षपूर्वक ऐकूया आणि योग्य काळजी घेऊया.