बोंडअळीचा धोका टाळण्यासाठी फरदड टाळा !

परभणी : सध्या काही भागात शेतकरी फरदड कापूस घेण्याचा प्रयत्न करत आहेत. मात्र, त्यामुळे पुढील हंगामात बोंडअळीचा धोका वाढू शकतो. त्यामुळे फरदड अवस्थेतील कपाशी काढून सिंचनाची सोय असलेल्या शेतकऱ्यांनी हरभरा, मूग, तीळ, अशी हंगामी पिके घेण्याचा सल्ला येथील वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाने दिला आहे.

मागील तीन वर्षांपासून मराठवाड्यातील कपाशीवर गुलाबी बोंडअळीचा प्रादुर्भाव होत आहे. यंदा अतिवृष्टीमुळे उशिराने बोंडअळीचा शिरकाव झाला आहे. सध्या अनेक ठिकाणी कपाशीच्या दोन ते तीन वेचण्या झाल्या आहेत, तर काही ठिकाणी कपाशी चांगल्या अवस्थेत आहेत. मात्र, फरदड अवस्थेत कपाशीला जीवदान देऊन उत्पादन घेण्याचा प्रयत्न काही शेतकरी करत आहेत. फरदड  म्हणजे कपाशीच्या वेचण्या झाल्यानंतर सिंचन उपलब्ध असलेल्या कपाशीला पाणी देऊन पुन:श्च कपाशी पीक घेतले जाते. अशा वेळी पिकापासून जोमदार उत्पन्न मिळण्यासाठी पाणी, खत, कीटकनाशके यांचा वापर करुन मार्च महिन्यानंतरही कपाशीचे पीक घेतले जाते.
 
काय आहे फरदडीचा तोटा?

फरदड कपाशीला सिंचीत केल्याने पाते, फुले व बोंडे लागण्यात अनियमितता येऊन गुलाबी बोंडअळीला सतत खाद्य उपलब्ध होते. फरदड कपाशीमध्ये लागणाऱ्या बोंडाचे पोषण चांगले होत नाही. त्यामुळे धाग्याची लांबी कमी होते. त्याचप्रमाणे धाग्याची मजबुती व रुईचा उतारा घटून कपाशीला बाजारभाव कमी मिळतो. कपाशीची फरदड घेतल्यास कीड व रोगांचा प्रादुर्भाव वाढण्याची शक्यता असते. फरदड कापूस पिकांवर येणाऱ्या अळ्यांना हंगामानंतर सतत खाद्य उपलब्ध होते. त्यामुळे किडींचा पुढील हंगामात प्रादुर्भाव वाढण्यास मदत होते. डिसेंबर महिन्यानंतर शेत पुढील पाच ते सहा महिने कापूस पीकविरहित ठेवल्यास गुलाबी बोंडअळीचे जीवनक्रम संपुष्टात येते. त्यामुळे पुढील हंगामात गुलाबी बोंडअळीचा प्रादुर्भाव कमी होतो. डिसेंबरनंतर खाद्य उपलब्‍ध नसल्यास अळी सुप्तअवस्थेत जाते.

नेमक काय करावे....

गुलाबी बोंडअळीचा प्रादुर्भाव कमी करण्‍यासाठी कामगंध सापळ्यांचा वापर करुन मोठ्या प्रमाणात सामूहिकरीत्या नर पतंग गोळा करुन नष्ट करावेत. जिनिंग-प्रेसिंग मिल तसेच कापूस साठवण केलेल्या जागी प्रकाश सापळे, कामगंध सापळे (फेरोमन ट्रॅप्स) लावावेत. आवश्यकता असलेल्या ठिकाणी कामगंध सापळ्यातील ‘ल्युर’ बदलून नवीन ‘ल्युर’ लावावे. डिसेंबर महिन्यात कपाशीच्या पऱ्हाट्या किंवा वाळलेल्या नख्यामध्ये गुलाबी बोंडअळी सुप्त अवस्थेत जाण्‍याची शक्यता आहे. पुढील हंगामातील अळीचा प्रादुर्भाव रोखण्यासाठी कपाशीच्‍या शेतातील अवशेष नष्ट करणे अवश्यक आहे.

 हिरव्या कपाशीवर हे फवारा

सध्या जी कपाशी हिरवी आणि पहिली किंवा दुसरीच वेचणी झाली आहे, अशा  कपाशी पिकावरील गुलाबी बोंडअळीच्‍या व्‍यवस्‍थापनासाठी पिकात हेक्‍टरी पाच कामगंध सापळे लावावेत. तसेच थायोडीकार्ब ७५ डब्‍ल्‍यूपी २०  ग्रॅम किंवा इमामेक्टिन
बन्‍झोएट ५ टक्‍के, एसजी ४ ग्रॅम प्रति १० लिटर पाण्‍यात मिसळून फवारणी करावी.

 पुन्हा प्रादुर्भाव होतो

फरदडीमुळे  बोंडअळीचा जीवनक्रम चालू राहून पुढील हंगामात लागवड करण्यात येणाऱ्या कपाशीवर तिचा पुन्हा प्रादुर्भाव होतो. त्यामुळे  पुढील हंगामातील अळीचा प्रादुर्भाव रोखण्यासाठी फरदड कपाशी घेण्याचे टाळावे.
- प्रा. डी. डी. पटाईत, शास्त्रज्ञ, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी