अनिवासी भारतीयांनो भारतात गुंतवणूक करण्यापूर्वी हे नक्कीच वाचा.....

भारताबाहेर राहणाऱ्या अनिवासी भारतीय (एनआरआय) व्यक्ती भारतात गुंतवणूक करण्यास उत्सुक आहेत. गुंतवणूक करताना फक्त जोखीम वि. मोबदला यांचा विचार न करता इतर कोणकोणत्या मुदद्यांचा विचार करायला पाहिजे, त्याबाबत जाणून घेऊया....भारतातील गुंतवणूक क्षेत्राची कामगिरी गेल्या काही वर्षात इतर देशांपेक्षा चांगली असल्यामुळे भारताबाहेर राहणाऱ्या अनिवासी भारतीय (एनआरआय) व्यक्ती भारतात गुंतवणूक करण्यास उत्सुक आहेत. म्युच्युअल फंड, शेअर किंवा इतर गुंतवणूक साधनांतून त्यांची मोठ्या प्रमाणात गुंतवणूक (Investment) होताना दिसते. मात्र, अशी गुंतवणूक करताना त्यांना अनेक अडचणी येतात. तसंच अनेकांना अपूर्ण माहिती असल्याने अशा गुंतवणुकीला सुरवात कशी करावी, हे माहीत नसते. गुंतवणूक करताना फक्त जोखीम वि. मोबदला यांचा विचार न करता इतर कोणकोणत्या मुदद्यांचा विचार करायला पाहिजे, त्याबाबत जाणून घेऊया. (Investment Education for NRI To Invest in India)अनिवासी भारतीयांना (NRI) गुंतवणुकीसाठी दोन प्रकारची खाती उघडता येतात. अनिवासी भारतीय व्यक्ती त्यांच्या नावाने त्यांच्या नॉन रेसिडेंट ऑर्डिनरी अकाउंट (NRO) किंवा नॉन रेसिडेंट एक्स्टर्नल अकाउंट (NRE) मधूनच गुंतवणूक करू शकतात. NRO खात्यात भारतातील उत्पन्न जमा करता येते (उदा. व्याज, भाडे आदी). खात्यातील रक्कम भारतातच (India) ठेवावी लागते, परदेशात पाठवता येत नाही. NRE खात्यात फक्त परकी चलनात परदेशातील उत्पन्नातून रक्कम जमा करता येते. अशा खात्यातून परदेशात रक्कम पाठवण्यावर कोणतेही बंधन नसते. NRO बँक (Bank) खात्यातून गुंतवणूक बँक फिक्स्ड डिपॉझिट, म्युच्युअल फंड, गोल्ड फंड, NRO डी-मॅट खात्यामार्फत प्रत्यक्ष शेअर, ईटीएफ, पोर्टफोलिओ मॅनेजमेंट स्कीम (PMS), अल्टरनेट गुंतवणूक फंड (AIF), तसेच फ्लॅट, बाँड्स, सरकारी रोखे, नॅशनल पेन्शन योजना (NPS), युलिप पॉलिसी आदी, तर NRE बँक खात्यातून NRE फिक्स्ड डिपॉझिट, म्युच्युअल फंड, गोल्ड फंड, रिझर्व्ह बँकेच्या नियमानुसार PIS पोर्टफोलिओ इन्व्हेस्टमेंट अकाउंटमार्फत शेअरमध्ये प्रत्यक्ष गुंतवणूक, बँकेतील परकी चलनातील मुदत ठेवी (FCNR Deposits), युलिप, फ्लॅट आदी साधनांत करता येते. त्याचप्रमाणे काही PMS किंवा AIF योजना अनिवासी भारतीयांच्या NRE बँक खात्यात गुंतवणूक स्वीकारतात. जेव्हा अनिवासी भारतीय व्यक्तीची भारतीय रहिवासी असताना बँक बचत खाती उघडली असली तर अनिवासी झाल्यावर अशा बँक खात्यांचे रूपांतर NRO खात्यात करावे लागते. .गुंतवणुकीवर बंधने व मर्यादाअनिवासी भारतीय व्यक्ती आणि अल्पबचत योजना यांचा विचार करणे आवश्यक आहे. राष्ट्रीय बचत प्रमाणपत्र (NSC), किसान विकास पत्र (KVP), पब्लिक प्रॉव्हिडंट फंड (PPF), ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (SCSS), सुकन्या समृद्धी योजना आणि टपाल खात्याच्या निरनिराळ्या योजनांत गुंतवणूक करू शकत नाहीत. मात्र, रहिवासी असताना उघडलेली गुंतवणूक खाती मुदत संपेपर्यंत चालू ठेवता येतात. त्यात नवी गुंतवणूक करता येत नाही.भारतात गुंतवणूक करताना अनिवासी भारतीयांवर अनेक प्रकारच्या मर्यादा आणि बंधने असतात. NRO खात्यातून NRE खात्यात रक्कम ट्रान्स्फर करता येत नाही. तसेच NRO खात्यातून गुंतवणुकींवर मिळणारे परतावे, व्याज NRE खात्यात भरता येत नाही. ही दोन निराळ्या पद्धतीची खाती असल्यामुळे त्याचे स्वतंत्रपणे व्यवस्थापन करावे लागते. त्यांना गुंतवणुकीसाठी उपलब्ध साधने मर्यादित असतात. त्यामुळे मर्यादित डायव्हर्सिफिकेशन होते. अमेरिकेमधील FATCA कायद्यांतर्गत ज्या गुंतवणूक स्वीकारणाऱ्या संस्था FATCA कायद्याचे संपूर्ण पालन करतात, त्यांच्याकडेच गुंतवणूक करता येते. त्यामुळे भारतातील मर्यादित म्युच्युअल फंड योजनांतच गुंतवणूक करता येते. गुंतवणूक करतेवेळी क्लिष्ट कागदपत्रे करावी लागतात. जरी आता अनेक व्यवहार ऑनलाईन होत असले तरी सर्वच गुंतवणूकदार त्यासाठी उत्सुक नसतात किंवा असमर्थ असतात. .का जिंकली भारतीयांनी ऑस्ट्रेलियन नागरिकांची मनं......‘केवायसी’ बंधनकारकगुंतवणूक करताना प्रत्येक गुंतवणूकदाराची KYC करावी लागते आणि त्याला अनिवासी भारतीय पण अपवाद नाहीत. त्यासाठी गुंतवणूकदाराचे पॅनकार्ड, फोटो, OCI कार्ड, पासपोर्ट, आधार कार्ड किंवा भारतातील वास्तव्याचा पत्ता, परदेशातील वास्तव्याचा पत्ता, मोबाईल नंबर आदी माहिती/कागदपत्रे लागतात.कर तरतुदी कोणत्या?प्रत्येक साधनात गुंतवणूक उत्पन्नावर किंवा भांडवलवृद्धीवर असणाऱ्या कराच्या तरतुदी वेगळ्या असतात. काहींवरचे उत्पन्न पूर्णपणे किंवा काही मर्यादेनंतर करपात्र असते, तर काहींवर मिळणारे उत्पन्न करमुक्त असते. काही प्रकारच्या उत्पन्नावर विशिष्ट दराने कर भरावा लागतो. गुंतवणूक करण्यापूर्वी या सर्वांची माहिती करून घेणे महत्त्वाचे असते.अनेक वेळेला करपात्र उत्पन्नावर TDS होतो. उत्पन्नावर भरावा लागणाऱ्या करापेक्षा TDS जास्त असेल, तर प्राप्तिकर विवरणपत्र (रिटर्न) भरून परतावा (रिफंड) घ्यावा लागतो. म्युच्युअल फंड विक्रीतून होणाऱ्या नफ्यातून २० टक्के दराने ‘टीडीएस’ केला जातो. जर एखाद्या अनिवासी भारतीय फ्लॅटमालकाने तो फ्लॅट विकला, तर खरेदी करणाऱ्या व्यक्तीने त्याच्या खरेदी किमतीच्या २० टक्के दराने ‘टीडीएस’ कापून सरकारकडे जमा करावा लागतो. त्यावर ४ टक्के केस लागू होते आणि उर्वरित रक्कम फ्लॅट विक्री करणाऱ्या दिली जाते..जागतिक उत्पन्नावर करअमेरिका, कॅनडा, इतर प्रगत देशात वास्तव्य असणाऱ्या अनिवासी गुंतवणूदारांना त्या-त्या देशातील कायद्यांप्रमाणे जागतिक उत्पन्नावर कर भरावा लागतो. अशा उत्पन्नात भारतातील उत्पन्नदेखील धरले जाते. भारतातील उत्पन्नावर भारतातील कर तरतुदी लागू असतात. त्यामुळे दुहेरी कराची आकारणी होण्याचा धोका असतो. अशी दुहेरी कर आकारणी टाळण्यासाठी भारत आणि वास्तव्य असणाऱ्या देशामध्ये दुहेरी कर प्रतिबंध करार (DTAA) असल्यास त्याचा फायदा घेता येतो.भारतातील उत्पन्नावर प्राप्तिकर कायद्यानुसार जर कर भरला गेला असेल आणि भारतातील उत्पन्नावर करापेक्षा अधिक कर भरावा लागत असेल तर भारतात भरलेल्या कराची वजावट करून उर्वरित कर वास्तव्य असणाऱ्या देशात भरावा लागतो. अशा प्रकारे दुहेरी कर भरणा टाळता येतो. भारताच्या साधारणपणे ९० देशांबरोबर असे करार झाले आहेत, ज्यात बहुतांश प्रगत देश सामील आहेत..सहजीवनाच्या संकल्पनेतून संपत्ती नियोजन.परकी चलनात परिवर्तनअनिवासी भारतीयांचे उत्पन्न परदेशात असल्यामुळे त्यांना परदेशातून जागतिक स्तरावर परकी चलनात गुंतवणूक करता येते. त्यांच्या अशा भारताबाहेरील परकी चलनाच्या गुंतवणुकीवर भारतात कोणताही कर भरावा लागत नाही. त्यामुळे एकूण गुंतवणुकीच्या थोड्याच प्रमाणात गुंतवणूक करण्यात ते इच्छुक असतात. जागतिक स्तरावरचे डायव्हर्सिफिकेशन होते. त्याचबरोबर परकी चलनात गुंतवणूक असल्यामुळे त्यांना भारतीय रुपयांच्या अवमूल्यनामुळे होणारे नुकसान टाळता येते.प्रदीर्घ कालावधीची आकडेवारी पाहिली, तर अमेरिकी डॉलरच्या तुलनेत साधारणतः वार्षिक ४ टक्के दराने रुपयाचे अवमूल्यन होते. म्हणजेच डॉलर ४ टक्के वार्षिक दराने महाग होतो. तरीही भारतात सुधारत असलेल्या अर्थव्यवस्थेचा फायदा भारतात गुंतवणूक करताना जास्त परताव्याच्या स्वरूपात मिळतो. रुपयाच्या अवमूल्यनाचा तोटा जरी गृहीत धरला तरीही आकर्षक परतावा मिळताना दिसतो. गुंतवणूक करताना परकी चलनाचे रुपयात परिवर्तन करावे लागते. तसेच गुंतवणुकीची मुदत संपल्यावर भारताबाहेर निधीची रक्कम नेताना परत रुपयाचे परकी चलनात परिवर्तन करावे लागते. असे परिवर्तन करताना नुकसान होऊ शकते..जंगम मालमत्ताअनिवासी भारतीयांकडे स्वतःच्या मालकीचा फ्लॅट किंवा मालमत्ता अनेकवेळा असते किंवा भारतात एखादं घर असावं या भावनेतून फ्लॅट खरेदी केला जातो. फ्लॅटमालक असे फ्लॅट भाड्याने देतात. पण भाड्याच्या स्वरूपात मिळणारा परतावा हा खूप कमी दराने मिळतो. शिवाय त्यात भाड्याची वसुली, मेंटेनन्स, टॅक्स आणि इतर सुविधांसाठीची पेमेंट्स यासारख्या अनेक कटकटी असतात, ज्या परदेशातून करणे जिकिरीचे होते. घर हे गुंतवणूक साधन म्हणून विकत घेण्यात फारसा फायदा होत नाही. त्याऐवजी जर घराऐवजी तेवढाच निधी वित्तीय साधनात ठेवला तर मोबदला पण जास्त मिळेल आणि प्रॉपर्टी व्यवस्थापनाचा त्रास देखील वाचेल.पण जर प्रॉपर्टी घेतलेलीच असेल, तर प्रॉपर्टी व्यवस्थापनाची सेवा पुरवणाऱ्या संस्थांची मदत घेता येऊ शकते. अशा संस्था जागेची देखभाल, साफसफाई, रंगरंगोटी, वार्षिक करभरणा, भाडेकरू शोधणे, भाड्याची वसुली, भाडेकरार करण्यास मदत करतात. अर्थातच त्यासाठी ते पूर्वनिश्चित फी आकारतात. पण आज अनेक घरमालक अशा सेवांचा लाभ घेताना दिसतात. अनिवासी भारतीयांमध्ये अशा सेवेची लोकप्रियता वाढत चालली आहे. अनिवासी भारतीय शेतजमीन, फार्म हाऊस विकत घेऊ शकत नाहीत. पण वारशाने मिळालेली मालमत्ता ते ठेऊ शकतात. अनिवासी भारतीय भारतात जर गुंतवणूक करत असतील किंवा त्यांची मालमत्ता भारतात असेल, तर त्यांना हमखास मदत घ्यावी लागते ती गुंतवणूक करणे आणि त्याचे योग्य ते व्यवस्थापन करण्यासाठी विश्वासार्ह गुंतवणूक सल्लागार, प्राप्तिकर विवरणपत्र भरण्यासाठी सीए , प्रॉपर्टीसाठी तज्ज्ञ वकील, व्यवस्थापन संस्था आदी अशा तज्ज्ञ लोकांचा वेळीच सल्ला-सेवा घेतल्यास फायदा नक्कीच होतो. फक्त परताव्याकडे न बघता आर्थिक व्यवहारांच्या सुलभतेचासुद्धा विचार करणे महत्त्वाचे असते. .आई-वडिलांच्या आर्थिक गरजांची सोयगुंतवणुकीव्यतिरिक्त आणखी एक चिंता काही अनिवासी भारतीयांना असते, ती म्हणजे भारतात राहणाऱ्या त्यांच्या आई-वडील किंवा इतर जवळचे नातेवाईक यांच्या दैनंदिन गरजांसाठी नियमित देवक देणे. वारंवार रक्कम पाठवणे शक्य नसते आणि खर्चिक पण असते. यावर सर्वांत हमखास उपयुक्त ठरणारा उपाय म्हणजे आई-वडिलांच्या नावाने गिफ्ट देऊन तो निधी त्यांच्याच नावाने म्युच्युअल फंडांचा पोर्टफोलियो करून त्यामधून दरमहा सिस्टिमॅटिक विथड्रॉवल प्लॅन (SWP) द्वारे दरमहा पूर्वनिश्चित रक्कम खर्चासाठी खात्यात जमा करता येते. अभ्यासपूर्ण पोर्टफोलियो तयार केल्यास त्यावर चांगला परतावा मिळेल आणि दीर्घ कालावधीत भांडवलवृद्धी पण होईल. अशी कार्यनीती निवडली तर त्यावर कराचा बोजा खूपच कमी करता येतो. शिवाय मुला-मुलीने दिलेले गिफ्ट हे करपात्र नसते. दरमहा नियमित रक्कम, निश्चित तारखेला मिळणं हे अतिशय महत्त्वाचे असते आणि तेच याद्वारे सध्या करता येते.(लेखक ज्येष्ठ गुंतवणूक सल्लागार आहेत.).सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.