जन्मठेपेची शिक्षा नेमकी असते किती वर्षांची ?

खून, बलात्कार अशा गंभीर गुन्ह्यातील आरोपींना न्यायालयाने जन्मठेपेची शिक्षा (life Imprisonment) सुनावल्याचे आपण अनेकदा ऐकले आहे. मात्र जन्मठेपेची शिक्षा नेमकी असते किती वर्षांची याबाबत अजुनही सर्वसामान्यांत गोंधळ आहे. जन्मठेपेची शिक्षा भोगणाऱ्या कैद्याची १४ किंवा २० वर्षांनी सुटका होते का ? कैद्याची वागणूक चांगली असेल तर त्याला लवकर सोडले जाते, असे अनेक प्रश्न आपल्या मनात येतात. या सर्वांची उत्तरे आपल्याला या लेखांच्या माध्यमातून मिळणार आहेत.

वास्तविक "जन्मठेप" म्हणजे आयुष्यभर कारावास. सर्वसामान्यांच्या मनात जन्मठेप विषयी अनेक गैरसमज पसरलेले दिसून येतात. जन्मठेपेची शिक्षा भोगणाऱ्या कैद्यांची १४ किंवा २० वर्षांनी सुटका होऊ शकते, हा अतिशय चुकीचा समज समाजात पसरलेला आहे. २०१२ साली संगीत आणि इतर वि. हरियाणा सरकार या खटल्यामध्ये सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्या. के. एस. राधाकृष्णन आणि न्या. मदन बी. लोकूर यांच्या खंडपीठानेही जन्मठेपेची शिक्षा झालेल्या कैदयाला मरेपर्यंत कारावास भोगावाच लागेल हे स्पष्ट करून हा गैरसमज दूर केला. तसेच जन्मठेप झालेल्या कैद्याने किमान १४ वर्षांची शिक्षा भोगावी. त्यानंतरच सरकारकडून एखाद्या आरोपीला जन्मठेपेच्या शिक्षेत सवलत मिळू शकते, असेही या निकालातून स्पष्ट करण्यात आले आहे.

फौजदारी प्रक्रिया संहिता १९७३ मधील कलम ४३२ व ४३३ अ नुसार आरोपीची शिक्षा कमी करण्याचे अधिकार राज्य सरकारला दिलेले आहेत. परंतु जन्मठेपेच्या कैद्याला मात्र १४ वर्ष सक्तमजुरीची शिक्षा भोगल्यानंतरच त्याच्या शिक्षेमध्ये सवलत मिळू शकते. शिक्षेत सवलत मिळताना चांगली वागणूक, आरोग्य, कौटुंबिक प्रश्न ह्या सर्व गोष्टी लक्षात घेऊनच राज्य सरकार गुन्हेगाराची सुटका करू शकतो, अशी माहिती फौजदारी वकील ॲड. पुष्कर दुर्गे यांनी दिली.