Chess Player D.Gukesh : बुद्धिबळातील भारताचे भविष्य असणारा १७ वर्षीय ग्रँडमास्टर डी. गुकेश..!

किशोर पेटकरसाधारणतः अकरा वर्षांचा असताना, एका स्पर्धेनंतर गुकेशला प्रश्न विचारणात आला होता, ‘मोठा झाल्यानंतर तुला काय व्हायचे आहे?’ या मुलाने झटक्यात उत्तर दिले, ‘मला सर्वांत युवा जगज्जेता व्हायचे आहे.’ दृढनिश्चयी गुकेशची सध्याची वाटचाल ध्येयपूर्तीच्या दिशेनेच आहे... .भारताचा १७ वर्षीय ग्रँडमास्टर डी गुकेशने कँडिडेट्स बुद्धिबळ स्पर्धा (Candidates Chess Tournament) जिंकून नवा इतिहास घडवला आहे. महान गॅरी कास्पारोव्हने ४० वर्षांपूर्वी रचलेला विक्रम गुकेशने मोडीत काढला. ‘कँडिडेट्स’चे जेतेपद मिळवणारा तो आजवरचा सर्वात युवा बुद्धिबळपटू ठरला आहे. रशियाच्या गॅरी कास्पारोव्हने बुद्धिबळातील माजी जगज्जेता अनातोली कार्पोव्हला १९८४मध्ये आव्हान दिले, तेव्हा कास्पारोव्ह २२ वर्षांचा होता. जगज्जेत्यास आव्हान देणारा सर्वांत युवा बुद्धिबळपटू ठरलेल्या कास्पारोव्हचा विक्रम भारताच्या १७ वर्षीय गुकेशने कॅनडातील टोरंटो येथे मोडीत काढला.गुकेश आता सध्याचा बुद्धिबळातील जगज्जेता चीनचा डिंग लिरेन याला आव्हान देण्यासाठी सज्ज झाला आहे. फिडेची (जागतिक बुद्धिबळ महासंघ) आव्हानवीरांची स्पर्धा जिंकणारा गुकेश अवघा दुसरा भारतीय बुद्धिबळपटू ठरला आहे. महान बुद्धिबळपटू आणि पाच वेळचा माजी जगज्जेता विश्वनाथन आनंद याने २०१४ साली आव्हानवीरांची स्पर्धा जिंकली होती. हाच विश्वनाथन आनंद गुकेशचा आदर्श आहे आणि त्याचा मेंटॉरही आहे. सुमारे साडेचार वर्षांपूर्वी आनंदने चेन्नईत वेस्टब्रिज आनंद अकादमीची मुहूर्तमेढ रोवली. तेव्हा या अकादमीत प्रशिक्षणासाठी गुकेश व देशातील आणखी एक प्रतिभावान बुद्धिबळपटू आर. प्रज्ञानंद यांची निवड स्वतः आनंदने केली होती. अलौकिक गुणवत्तेच्या या दोघाही युवा भारतीयांनी माजी जगज्जेत्याचा विश्वास सार्थ ठरविला आहे.आव्हानवीरांच्या स्पर्धेत अखेरच्या डावात जगातील तिसऱ्या क्रमांकावरील अमेरिकेच्या हिकारू नाकामुराला बरोबरीत रोखून गुकेशने १४ फेऱ्यांतून वैयक्तिक गुणसंख्या नऊवर नेली. त्याचवेळी दुसऱ्या बोर्डवर अमेरिकी फाबियानो कारुआना व रशियन इयान नेपोम्नियाशी यांच्यातील डावही महत्त्वपूर्ण होता. तेथेही बरोबरी झाली आणि गुकेशच्या ऐतिहासिक कामगिरीवर शिक्कामोर्तब झाले. भारतीय युवा ग्रँडमास्टर निर्विवादपणे अव्वल ठरला, तर प्रत्येकी साडेआठ गुणांसह नाकामुरा, कारुआना व नेपोम्नियाशी यांना संयुक्त दुसरा क्रमांक मिळाला. भारताचे अन्य दोन ग्रँडमास्टर प्रज्ञानंद व विदित गुजराथी यांना अनुक्रमे पाचवा व सहावा क्रमांक प्राप्त झाला.गुकेशचे आव्हानवीरांच्या स्पर्धेतील विजेतेपद कौतुकास्पद आहे. त्याचे प्रतिस्पर्धी बलाढ्य व अनुभवी होते. आव्हानवीरांच्या स्पर्धेत यापूर्वी कारुआना याने २०१८ साली, तर नेपोम्नियाशी याने २०२० व २०२२मध्ये विजेतेपद मिळविले होते. यावेळी गुकेशने नेपोम्नियाशी याला हॅटट्रिकपासून रोखले होते. द्विसाखळी पद्धतीने खेळल्या गेलेल्या स्पर्धेत जगातील आठ पुरुष बुद्धिबळपटूंचा समावेश होता. .आनंदच्या पाऊलखुणांवरून वाटचालविश्वनाथन आनंद हा पुरुष क्लासिकल बुद्धिबळातील एकमेव भारतीय जगज्जेता आहे. आनंदची कीर्ती अत्त्युच्च आहे. आनंदनंतर गुकेशला जगज्जेतेपदाची संधी चालून आली आहे, पण हे आव्हान सोपे नाही. चीनचा डिंग लिरेन भक्कम बुद्धिबळपटू आहे. येत्या २९ मे रोजी गुकेश त्याचा अठरावा वाढदिवस साजरा करेल. या वर्षीच जगज्जेतेपदासाठी डिंग लिरेन व गुकेश यांच्यातील लढत फिडे निश्चित करणार आहे. गुकेशने डिंग लिरेनला हरवून जगज्जेतेपद पटकावल्यास असा पराक्रम साधणारा तो सर्वांत युवा बुद्धिबळपटू ठरेल.गुकेशची वाटचाल जबरदस्त आहे. आव्हानवीरांच्या स्पर्धेसाठी तो ऐनवेळी पात्र ठरला. डिसेंबर २०२३मध्ये फिडे सर्किट संपल्यानंतर गुकेशला आव्हानवीरांच्या स्पर्धेसाठी संधी मिळाली. गतवर्षीच्या फिडे सर्किटमध्ये गुकेश दुसऱ्या स्थानी राहिला. पहिल्या क्रमांकावरील कारुआनाने विश्वकरंडक स्पर्धेतील कामगिरीच्या आधारे आव्हानवीरांच्या स्पर्धेतील जागा पक्की केली होती. त्यामुळे दुसऱ्या क्रमांकावरील गुकेशला आव्हानवीरांच्या स्पर्धेत जागा मिळाली. इतरांच्या तुलनेत गुकेशला तयारीसाठी वेळ कमीच मिळाला, पण त्याने त्याचा बाऊ केला नाही. त्याचा आत्मविश्वास प्रबळ होता. त्याने खूप मेहनत घेतली आणि अशक्य वाटणारे विजेतेपद साध्य केले. आव्हानवीरांच्या स्पर्धेत गुकेशने प्रगल्भता प्रदर्शित करताना संयम बाळगला. खेळताना तो भरकटला नाही. शांत, शिस्तबद्धपणे खेळत चेन्नईच्या या मुलाने देशाला अभिमान वाटावा अशी भरारी घेतली. त्याचे बुद्धिचातुर्य अफलातून आहे. त्यामुळेच आव्हानवीरांच्या स्पर्धेत त्याने कोणताही दबाव न घेता सर्वांगसुंदर बुद्धिबळाचे प्रदर्शन घडविले. आनंदच्या शब्दांत सांगायचे झाल्यास, वयाच्या तुलनेत गुकेश, प्रज्ञानंद या युवा भारतीय ग्रँडमास्टर्सची गुणवत्ता विस्मयजनक आहे. बुद्धिबळाच्या पटावर विलक्षण खेळ करणाऱ्या गुकेशसाठी त्याच्या पालकांचे भरीव प्रोत्साहन मौल्यवान ठरले आहे. बुद्धिबळाचा ध्यास घेतलेल्या गुकेशला पालकांनी अभ्यासाच्या जोखडात बांधून ठेवले नाही. त्याच्या बुद्धिबळातील नैसर्गिक प्रतिभेला खतपाणी घातले. लहान वयात ग्रँडमास्टर होण्याचे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी वैद्यकीय क्षेत्रात असलेले वडील रजनीकांत यांना गुकेशला घेऊन सतत परदेश दौऱ्यावर जावे लागे. आर्थिक बाबींची गोळाबेरीज साधताना करताना कष्ट उपसावे लागले, पण त्यांनी कधी मुलाला रोखले नाही. गुकेशची आई पद्मा कुमारी यांनीही बुद्धिबळवेड्या मुलाचे वेळापत्रक कोलमडणार नाही याची दक्षता घेतली. .गुकेशची विक्रमी वाटचालशालेय शिक्षण घेत असताना वयाच्या सातव्या वर्षी गुकेशला बुद्धिबळाने आकर्षित केले. अवघ्या सहा महिन्यांच्या मार्गदर्शनाअंती तो चौसष्ट घरांच्या या पटावरील खेळात तरबेज झाला. नंतर त्याने मागे वळून पाहिलेच नाही. २०१५ साली ९ वर्षांखालील आशियाई शालेय बुद्धिबळ स्पर्धेत पहिला क्रमांक पटकावून त्याने फिडेचा पहिला किताब पटकावला, तो कँडिडेट मास्टर (सीएम) झाला. २०१८ साली १२ वर्षांखालील जागतिक युवा बुद्धिबळ स्पर्धा जिंकली. मार्च २०१८मध्ये गुकेशने इंटरनॅशनल मास्टर (आयएम) किताबाची पूर्तता केली. तर, जानेवारी २०१९मध्ये तो जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा सर्वांत युवा ग्रँडमास्टर झाला, तेव्हा तो १२ वर्षे, ७ महिने व १७ दिवसांचा होता. युक्रेनचा सर्गे कर्जाकिन याचा विक्रम मोडण्यासाठी गुकेशला १७ दिवस कमी पडले. नंतर जून २०२१मध्ये भारतीय वंशाचा अमेरिकी बुद्धिबळपटू अभिमन्यू मिश्राने १२ वर्षे, ४ महिने व २५ दिवसांचा असताना सर्वांत कमी वयाचा ग्रँडमास्टर होण्याचा विश्वविक्रम प्रस्थापित केला. मागील दोन वर्षांच्या कालावधीत गुकेशने भन्नाट बुद्धिबळ खेळून साऱ्यांनाच थक्क केले आहे. २०२२ साली चेन्नईत झालेल्या ४४व्या बुद्धिबळ ऑलिंपियाड स्पर्धेत गुकेशने ११ फेऱ्यांतून नऊ गुणांची कमाई केली. त्याला पहिल्या बोर्डवरील वैयक्तिक सुवर्णपदक मिळाले, तर देशासाठी सांघिक कांस्यपदक मिळाले. गतवर्षी चीनमधील हांग् चौऊ येथे झालेल्या आशियाई क्रीडा स्पर्धेत सांघिक पुरुष रौप्यपदक विजेत्या भारतीय संघासाठी गुकेशचे योगदान उल्लेखनीय ठरले. सप्टेंबर २०२२मध्ये गुकेशने सर्वप्रथम २७०० एलो गुणांचा टप्पा गाठला. वेई यी व अलीरेझा फिरौझा यांच्यानंतर २७०० एलो गुणांचा टप्पा गाठणारा गुकेश तिसरा सर्वांत युवा बुद्धिबळपटू ठरला. २०२३मध्ये २७५० एलो गुणांपर्यंत पोहोचताना तो सर्वांत युवा बुद्धिबळपटू ठरला. तेव्हा तो १७ वर्षे, २ महिने व ३ दिवसांचा होता. मॅग्नस कार्लसनचे २५७० एलो गुण झाले होते, तेव्हा तो १७ वर्षे, ४ महिने व ३ दिवसांचा होता. सप्टेंबर २०२३मध्ये गुकेशने भारताचा फिडे मानांकनातील अव्वल मानांकित बुद्धिबळपटू होण्याचा पराक्रम साधताना आपला आदर्श असलेल्या आनंदला मागे टाकले. जुलै १९८७पासून तब्बल ३७ वर्षे आनंद अव्वल मानांकित भारतीय बुद्धिबळपटू होता. आता आव्हानवीरांच्या स्पर्धेतून गुकेशला २० रेटिंग गुण मिळतील. त्यामुळे २७६३ गुणांसह तो जागतिक क्रमवारीत वैयक्तिक सर्वोत्तम सहावे स्थान प्राप्त करेल, तसेच तो जागतिक बुद्धिबळातील सर्वाधिक मानांकन असलेला भारतीय ठरेल. आणखी एक प्रतिभावान भारतीय ग्रँडमास्टर अर्जुन इरिगैसी २७६१ मानांकन गुणांसह गुकेशनंतर राहील. साधारणतः अकरा वर्षांचा असताना एका स्पर्धेनंतर गुकेशला प्रश्न विचारणात आला होता, मोठा झाल्यानंतर तुला काय व्हायचे आहे? या मुलाने झटक्यात उत्तर दिले, मला सर्वांत युवा जगज्जेता व्हायचे आहे. दृढनिश्चयी गुकेशची सध्याची वाटचाल ध्येयपूर्तीच्या दिशेनेच आहे.----------------------.Chess : आई-वडील विरंगुळ्यासाठी खेळायचे बुद्धिबळ, मुलाने त्यातच देशासाठी पदक कमावले; गुकेशची यशोगाथा .ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

Chess Player D.Gukesh : बुद्धिबळातील भारताचे भविष्य असणारा १७ वर्षीय ग्रँडमास्टर डी. गुकेश..!

किशोर पेटकर

Related Stories