अग्रलेख : माफीनाम्याची पश्चातबुद्धी

हिंसाचार नियंत्रणाबाहेर गेला असताना बीरेन सिंह यांना हटविण्याचा कोणताही निर्णय घेतला गेला नाही. क्षमायाचना केली तीही इतक्या उशिरा.मैतेई आणि कुकी समुदायांमध्ये तीन मे २०२३ पासून उफाळलेल्या वांशिक हिंसाचारात मणिपूर गेल्या वीस महिन्यांपासून होरपळत आहे. त्यात शेकडो निरपराधांनी जीव गमावले. पाच हजारांहून अधिक घरे आगीच्या भक्ष्यस्थानी देणाऱ्या हिंसक जमावांनी हजारो बांधकामे नष्ट केली..साठ हजारांहून अधिक नागरिकांवर जीव वाचविण्यासाठी घरेदारे सोडून शिबिरांत आश्रय घेण्याची वेळ आली. अनेक महिलांवर बलात्कार झाले, त्यांची नग्न धिंड काढली गेली. पण राज्याचे मुख्यमंत्री बीरेन सिंह यांना त्यावर दिलगिरी व्यक्त करण्याची ‘उपरती’ झाली ती तब्बल वीस महिन्यांनंतर..अन्य कुठल्याही राज्यात सलग वीस महिने हिंसाचाराने थैमान घातले असते तर तिथे परिस्थिती नियंत्रणाखाली आणण्यासाठी तत्परतेने राष्ट्रपती राजवट लागली असती. पण अपवाद ठरलेल्या मणिपूरमध्ये राष्ट्रपती राजवट तर दूरच, बीरेन सिंह यांच्या मुख्यमंत्रिपदाच्या खुर्चीलाही धक्का लागला नाही.हमखास गेलेले मुख्यमंत्रिपद शाबूत राहिल्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठीच कदाचित ‘झाले गेले, विसरून जा आणि माफ करा,’ असे म्हणत बीरेन सिंह यांनी मणिपूरच्या हिंसाचाराविषयी नक्राश्रु ढाळून पापक्षालनाचा देखावा उभा केला, असे म्हणायला वाव आहे. कारण खेद व्यक्त करण्यासाठी वर्षाच्या शेवटच्या दिवसाचीच निवड करायची होती तर तो त्यांना मुहूर्त बारा महिने आधीही उपलब्ध होता..संपूर्ण २०२४ या वर्षात मोठ्या प्रमाणावर जीवितहानी व वित्तहानी टळून एकमेकांचे वैरी बनलेल्या मैतेई आणि कुकी समुदायांमध्ये समेट घडवून आणण्याचे प्रयत्न मार्गी लागले असते. मणिपूरचे जनजीवन आणि समाजातील विस्कटून गेलेला सौहार्द आतापर्यंत पूर्वपदावर आला असता. त्यामुळेच बीरेन सिंह यांनी माफी मागून व्यक्त केलेल्या पश्चातापामुळे मैतेयी समुदाय सुखावला असला तरी कुकी समुदायाचा रोष कमी झालेला नाही..मणिपूरमध्ये जे काही घडले त्यासाठी मुख्यमंत्री बीरेन सिंह हेच जबाबदार ठरतात. मणिपूरमध्ये हिंसाचाराचा आगडोंब उसळला असताना बीरेन सिंह यांच्यावर पक्षपातीपणाचे आरोपही झाले. हिंसाचार नियंत्रणाबाहेर गेला असताना बीरेन सिंह यांना हटविण्याची मागणीही शिगेला पोहोचली होती. पण त्यावेळी निर्णय घेतला गेला नाही..मणिपूरच्या स्थितीवर चर्चा घडवून आणण्यासाठी सतराव्या लोकसभेत विरोधी पक्षांना मोदी सरकारविरुद्ध अविश्वास प्रस्ताव मांडावा लागला होता. गेल्या वीस महिन्यांपासून राज्यात बीरेन सिंह, तर दिल्लीतून केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा आणि त्यांचे पाच वर्षे गृहसचिव राहिलेले अजय भल्ला हे तिघेच प्रामुख्याने मणिपूरची स्फोटक स्थिती हाताळत होते.आता भल्ला यांच्याकडे राज्यपालपदाची जबाबदारी सोपविण्यात आली आहे. भल्ला यांची नियुक्ती होऊन आठवडा होत नाही तोच बीरेन सिंह यांनी पश्चातापदग्ध व्हावे, हा योगायोग नाही. मणिपूरच्या घटनाक्रमावर स्वयंस्फूर्तपणे माफी मागण्याइतके स्वातंत्र्य बीरेन सिंह यांना आहे, असे मानणे भोळसटपणाचे ठरु शकते..पंतप्रधान मोदी आणि गृहमंत्री शहा यांच्या संमतीशिवाय बीरेन सिंह जाहीरपणे माफी मागण्याचे धारिष्ट्य करतील, असे वाटत नाही.बीरेन सिंह यांच्या क्षमायाचनेमागे नेमके काय दडले आहे; तसेच अजय भल्ला यांनी राज्यपालपदाची सूत्रे हाती घेतल्यानंतर राज्य आणि केंद्र सरकार मणिपूरच्या बाबतीत कोणती पावले उचलतात, हे येणाऱ्या काळात स्पष्ट होईल.मणिपूरच्या जनतेची माफी मागताना बीरेन सिंह यांनी मणिपूरमध्ये शांतता प्रस्थापित करण्यासाठी कोणताही रोडमॅप मांडलेला नाही. मैतेई आणि कुकी समुदायांच्या आमदारांमध्ये संवाद आणि समेट घडविण्यापासून त्याची सुरुवात करावी लागेल. केंद्राच्या सशस्त्र पोलीस दलाच्या २८८ कंपन्यातील २९ हजार जवानांमुळे हिंसाचाराच्या तुरळक घटना वगळता गेल्या तीन महिन्यांपासून मणिपूरची स्थिती तात्पुरती का होईना नियंत्रणाखाली येणे ही शांततेचे प्रयत्न करण्यासाठी जमेची बाजू ठरू शकते..हिंसाचाराच्या वातावरणात जगणे कोणालाही आवडणारे नाही. त्यासाठी सर्वप्रथम सरकारी शिबिरांमध्ये राहणाऱ्या साठ हजारांहून नागरिकांची मनात सुरक्षेची भावना निर्माण करुन त्यांच्या घरवापसीला प्राधान्य द्यावे लागेल. हजारो आरोपींची अटक आणि लाखोंच्या संख्येने शस्त्रास्त्रे व स्फोटके जप्त करुनही दोन्ही समुदाय शस्त्रसज्ज आहेत. मणिपूर हे घुसखोरीने ग्रासलेले राज्य आहे..भारत-म्यानमार सीमेवर कुंपण घालण्याचे काम सुरु झाले असले तरी ती सीमा अस्थिरच आहे. शिवाय मणिपूर आणि मिझोराम यांच्यातील तेढ कायमच आहे. माजी लष्करप्रमुख व्ही.के.सिंह यांची मिझोरामच्या राज्यपालपदी नियुक्ती त्यादृष्टीने महत्त्वाची ठरेल.बीरेन सिंह म्हणतात त्याप्रमाणे झाले गेले विसरुन जाऊन मणिपूरची स्थिती पूर्वपदावर आणण्यासाठी इच्छाशक्तीला कृतीची जोड द्यावी लागेल. बीरेन सिंह यांनी व्यक्त केलेला खेद कोरडा नव्हता, हे केंद्र तसेच मणिपूर सरकारला सकारात्मक कृतीतून दाखवून द्यावे लागेल..सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.