Premium|study Room: राजपूत राजांना पराभव का पत्करावा लागला?

How Islamic Rulers Defeated the Rajput Kingsलेखक : विपुल वाघमोडेपरीक्षेत फक्त माहिती असून चालत नाही, तर त्या माहितीची अचूक, विश्लेषणात्मक व रचनात्मक मांडणी करावी लागते. आपणास 'समर्पण' उपक्रमांतर्गत एक मॉडेल उत्तर दिले असून या पूर्वी आयोगाने विचारलेले ४ प्रश्न सरावासाठी देत आहोत.प्रश्न - राजपूत शासकावर विजय मिळवून इस्लामिक शासनकर्ते भारतावर राज्य करू लागले, राजपूत शासक कमकुवत होण्याची कारणमीमांसा करा.Islamic rulers came to rule India by conquering the Rajput rulers, explain the reasons for the weakening of the Rajput rulers.उतर - इस्लामी आक्रमणकर्त्यांनी भारतावर ११ व्या शतकापासून सातत्याने हल्ले केले आणि शेवटी तुर्की, अफगाण व मुघल सत्तांनी उत्तरेकडील अनेक भागांवर वर्चस्व मिळवले. या आक्रमणांची यशस्विता केवळ त्यांच्या सैनिकी ताकदीत नव्हे, तर राजपूत राजांच्या अंतर्गत कमकुवतपणातही दडलेली होती..राजपूत सत्तांच्या कमकुवततेची कारणे राजकीय विघटन आणि ऐक्याचा अभावराजपूत राजे विविध घराण्यांमध्ये विभागले गेले होते प्रतिहार, परमार, चौहान, चालुक्य इत्यादी. त्यांच्यात परस्पर स्पर्धा होती. सामूहिकरीत्या आक्रमणाचा सामना करण्यासाठी एकत्र येण्याची क्षमता त्यांनी दाखवली नाही..वारसाहक्कावरून संघर्षराज्यसत्ता व वारसा हक्कासाठी राजघराण्यांतच सतत संघर्ष चालू असायचे. यामुळे आंतरिक अस्थिरता वाढली आणि परकीय आक्रमकांना संधी मिळाली.संकीर्ण धर्मभावना आणि संहारी युद्धनीतीराजपूत युद्धतंत्र हे ‘धर्मयुद्ध' व ‘सन्मान' या संकल्पनांवर आधारित होते. परंतु आक्रमक सैन्य अधिक चपळ, रणनीतीनिष्ठ आणि क्रूर होते. राजपूत सैन्य लवकरच अशा युद्धशैलीसमोर टिकू शकले नाही.पुरातन सैनिकी धोरणेते घोडदळावर आणि तलवारीच्या युद्धावर भर देत. पण आक्रमकांकडे घोडेस्वार धनुर्धारी, गतिशील सैन्य व शिस्तबद्ध लष्करी संघटना होती. त्यांनी वापरलेली युद्धतंत्रे आणि गनपावडर वापर ही राजपुतांपेक्षा आधुनिक होती..प्रबळ मध्यवर्ती प्रशासनाचा अभावराजपूत राज्ये बहुतेक वेळा स्थलिक सरदारांच्या प्रभावाखाली होती. राजसत्तेला प्रत्यक्ष नियंत्रण राखता आले नाही. त्यामुळे आक्रमकांच्या विरुद्ध संघटित बचाव उभा राहिला नाही.दुर्गांवर अतिनिर्भरताराजपूत राजे आपले संरक्षण प्रामुख्याने किल्ल्यांवर आधारित करत. परंतु हे किल्ले लवकरच आक्रमकांनी वेढून घेतले व तह किंवा दहशतीद्वारे जिंकले गेले..परिणाम इस्लामी आक्रमणकर्ते उत्तरेतील मोठ्या भागांवर सत्ता प्रस्थापित करण्यात यशस्वी झाले. दिल्ली सल्तनत, पश्चात मुघल साम्राज्य या सत्तांची उभारणी झाली. राजपूत सत्ता सीमित प्रांतांपुरती मर्यादित राहिली.निष्कर्षराजपूत राजांच्या वीरतेबाबत कोणतीही शंका नाही. मात्र, ऐक्याचा अभाव, पुरातन युद्धनीती, समाजव्यवस्थेतील कठोरतेमुळे त्यांची सत्ता कमकुवत झाली. या त्रुटींचा फायदा इस्लामी आक्रमणकर्त्यांनी घेतला आणि भारतात दीर्घकालीन सत्ता स्थापन केली..सरावासाठीचे प्रश्नप्रश्न १ ‘गुलाम’ वंशाविरुद्ध खिलजीने केलेला उठाव म्हणजे खिलजी क्रांती होय. सोदाहरण स्पष्ट करा.Khilji''s uprising against the Ghulam dynasty is the Khilji revolution. Explain.प्रश्न २ अल्लाउद्दीन खिलजीचे बाजार नियमन धोरण व त्याची उद्दिष्टे प्रजेच्या कल्याणासाठी नसून स्वतःच्या राजकीय हितासाठी होती. टीकात्मक विश्लेषण करा.Allauddin Khilji''s policy of market regulation and his objectives were not for the welfare of the subjects but for his own political interests. Analyse critically.प्रश्न ३ इतिहासामध्ये मोहम्मद बिन तुघलक याचा उल्लेख एक प्रतिभासंपन्न परंतु दुर्दैवी शासक असा केला जातो. सखोल चर्चा करा.Muhammad bin Tughlaq is mentioned in history as a brilliant but unfortunate ruler. Discuss.प्रश्न ४ फिरोजशहा तुघलक यांना दिल्लीचा अकबर म्हणता येईल का? चर्चा करा.Can Firoz Shah Tughlaq be called Akbar of Delhi? Discuss.अधिक माहितीसाठी आणि स्पर्धा परीक्षांच्या खास टिप्ससाठी सकाळ स्टडी रूम जरूर वाचा..सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

Premium|study Room: राजपूत राजांना पराभव का पत्करावा लागला?

Related Stories