चोल शासकाने स्वप्न पाहिले अन्‌ साकारले जगातील पहिले ग्रॅनाइट मंदिर

शाहजहानने कधी असा विचार केला असेल किंवा स्वप्न पडले असेल की त्यांच्या बेगमसाठी म्हणजेच मुमताजसाठी जगातील प्रसिद्ध ताजमहाल बांधला जाईल. मध्ययुगीन काळापासून आजतागायत ताजमहाल ही एक इमारत आहे; जी कोणीही बांधू शकली नाही. जर भारतीय इतिहास उलट केला; तर प्राचीन काळापासून मध्ययुगीन भारतापर्यंत अशा बऱ्याच इमारती किंवा मंदिरे बांधली गेली; जी आजपर्यंत कोणीही बांधलेली नाहीत. त्याचप्रमाणे, दक्षिण भारतातील तामिळनाडूमध्ये बृहदेश्वर मंदिर बांधले गेले. हे प्राचीन मंदिर जगातील सर्वात अद्वितीय मंदिर आहे. तत्कालीन चोला राज्यकर्ता राजाचे विदेशात प्रवास करण्यापूर्वी स्वप्न होते आणि जगातील पहिले ग्रॅनाइट बनलेले मंदिर बांधण्याचे ठरविले होते. याच मंदिराविषयी काही रोचक तथ्ये जाणून घ्‍यायला सर्वांनाच आवडेल.

बृहदेश्वर मंदिर
तमिळनाडुच्या तंजावुरात स्थित असलेल्‍या मंदिराचे नाव आहे 'बृहदेश्वर मंदिर'. अनेकजण हे मंदिर 'तानजोरचे मंदिर' या नावाने देखील ओळखतात. हे मंदिर राजाराजा चोला प्रथम यांनी सुमारे १००३ ते १००९ एडी दरम्यान बनवले होते. इतिहास सांगतो की राजाराजा चोला हे मंदिर बांधण्यासाठी श्रीलंकेच्या प्रवासाला जाण्यापूर्वी मंदिर बांधण्याचे स्वप्न पाहत होते. त्यानंतर राजाराजाने जगातील पहिले ग्रॅनाइट बनलेले मंदिर बांधण्याचे ठरविले. हे मंदिर भगवान शिव यांना समर्पित आहे.

मंदिराचे घुमटाची सावलीच नाही
तामिळनाडूमधील दक्षिण भारतातील सर्वात पवित्र आणि विशाल मंदिरांपैकी ग्रॅनाइटचे बनलेले हे आश्चर्यकारक मंदिर आहे. असे म्हणतात की बृहद्वेशर मंदिर घुमट बांधले आणि अशा प्रकारे बांधले होते; की सूर्याभोवती फिरतो. परंतु त्याच्या घुमटाची सावली जमिनीवर पडत नाही. साधारणत: कोणत्याही मंदिरावर सूर्यप्रकाश होताच मंदिराची सावली जमिनीवर दिसून येते, परंतु या मंदिराची सावली नाही. लोकांच्या म्हणण्यानुसार हे घुमट ८० टक्क्यांहून अधिक दगड तोडून बनविण्यात आले आहे.

तरंगणारे मंदिर
हे ऐकून आश्‍चर्य वाटेल. परंतु, या मंदिरास तरंगणारे मंदिर देखील म्हटले जाते. या मंदिराचे बांधकाम अशा प्रकारे केले गेले आहे की या मंदिरात उपस्थित कोणत्याही स्तंभ दगडांनी चिकटविला गेला नाही. केवळ दगड कापून एकमेकांशी स्थिर केले गेले आहेत. हे भव्य मंदिर बांधण्यासाठी १३ हजाराहून अधिक ग्रॅनाइट दगडांचा वापर केला गेला आहे. एक प्रकारे, सर्व दगड कोडे प्रणालीशी जोडलेले आहेत. आजही सर्व खांब उभे आहेत.

मंदिराला तेरा मजले
भारतातील कोणत्याही राज्यात १३ मजले असलेले फारच कमी मंदिरे आहेत. परंतु, बृहदेश्वर मंदिर हे एक १३ मजले मंदिर आहे. उंचीबद्दल बोलताना हे मंदिर त्याकाळी जगातील सर्वात उंच मंदिर मानले जात होते. या मंदिराची उंची सुमारे ६६ मीटर आहे. श्रद्धानुसार कावेरी नदीवर वसलेले हे मंदिर एक हजाराहून अधिक वर्षांपासून कृतज्ञतेने उभे आहे.

इतर महत्वाची माहिती
दक्षिण भारतातील बृहदेश्वर मंदिर हे एक मंदिर आहे जे कोणत्याही पायाशिवाय उभे आहे. २००४ च्या त्सुनामीमध्येही हे मंदिर सुरक्षित होते. मंदिराच्या दगडांवर संस्कृत आणि तामिळ भाषांमध्ये लिहिलेली आश्चर्यकारक शिलालेख आणि शब्द सहजपणे दिसू शकतात. मंदिरात सुमारे १३ फूट उंच शिवलिंग देखील बांधले गेले आहे.