रस, लस्सीत पॅकेजिंगचा बर्फ

नागपूर - तापमान वाढल्याने ऊस तसेच फळांचा रस किंवा लस्सी घेताना अनेकजण त्यात बर्फची मागणीही करताना आढळून येत आहे. खाण्याचा बर्फ (आइस क्‍यूब) व ‘पॅकेजिंग’चा बर्फ यातील फरकापासून अनभिज्ञ असल्याने नागरिक नकळतपणे परतताना विविध आजारही सोबत घेऊन येत असल्याचे चित्र आहे. शहरातील रसवंतीमध्ये सध्या मोठ्या प्रमाणात पॅकेजिंगचा बर्फ जिरवला जात असल्याने नागरिकांच्या आरोग्याबाबत प्रशासनाच्या गांभीर्यावरही प्रश्‍नचिन्ह उपस्थित झाले आहे. 

सध्या शहरातील प्रत्येक चौक, रस्त्यांवर उसाचा रस, निंबूपाणी, फळाचा रस, लस्सी, ताक विक्रेते, बर्फ गोळा आदीची दुकाने थाटली आहे. 

तसेच लहान, मोठे हॉटेल्स, आइसक्रीम पार्लरमध्येही ग्राहकांची आता गर्दी दिसत आहे. जवळपास वीस हजारांवर ही दुकाने असून हातठेल्यांवरील रस, लस्सी विक्रेत्यांकडे कुठलाही परवाना नसल्याचेही समजते. शहराचे तापमान वाढताच थंड पेयाच्या शोधात अनेक ग्राहक या दुकानांकडे वळत आहेत.

विविध खाद्य पदार्थांच्या पॅकेजिंगसाठी उद्योगांना २० ते २५ हजार टन बर्फची दररोज गरज पडत असल्याचा अंदाज काही व्यावसायिकांनी व्यक्त केला. शहरात जवळपास २० आइस फॅक्‍टरी असून या दुकानदारांनाही बर्फ पुरविण्यासाठी त्यांच्यात मोठी स्पर्धा आहे. पॅकेजिंगसाठी तयार करण्यात येणारा बर्फ रस, लस्सी विक्रेत्यांनाही पुरविण्यात येत आहे. हा बर्फ तयार करण्यासाठी वापरण्यात येणाऱ्या पाण्याची कुठेही तपासणी होत नाही. बर्फ कारखान्यात प्लास्टिक ड्रम, टाक्‍यांमध्ये पाणी साठविले जाते. प्लास्टिक ड्रम, टाक्‍यांची स्वच्छतेकडेही दुर्लक्ष केले जात असल्याने त्यात शेवाळ आदी वाढते. याच पाण्याचा वापर बर्फ तयार करण्यासाठी केला जात असल्याचे सूत्राने नमूद केले. हा बर्फ विविध वस्तूंच्या पॅकेजिंगसाठी वापरला जातो.

मात्र उन्हाळा लागताच हा बर्फ रसवंती, लस्सी विक्रेत्यांच्या माध्यमातून नागरिकांच्या पोटात शिरत आहे. 

अनभिज्ञता नागरिकांच्या मुळावर 
रस, लस्सीत मोठ्या आवडीने बर्फ मागणाऱ्या नागरिकांना तो कसा तयार केला जातो? कशासाठी तयार केला जातो? खाण्यासाठी उपयुक्त आहे की नाही? याबाबत माहिती नाही. त्यामुळे रस, लस्सी विक्रेत्यांचे चांगलेच फावले असून नागरिकांच्या आरोग्यावर विपरित परिणाम होण्याची शक्‍यता आहे.

अन्न व औषधी विभाग झोपेत 
शहरात तयार होणारा बर्फ व उन्हाळ्यात वाढणारी त्याची मागणी, याचा अभ्यास केल्यास कुठल्याही नागरिकाला यात काळेबेरे असल्याची शंका येईल. पॅकेजिंगच्या बर्फचा सर्रास रस, लस्सीमध्ये बिनबोभाटपणे वापर होत आहे. मात्र, अन्न व औषधी विभाग डोळे बंद करून असल्याचे चित्र आहे.

पॅकेजिंगचा बर्फ व खाण्याचा बर्फ (आइस क्‍यूब) यात मोठा फरक आहे. पॅकेजिंगच्या बर्फ तयार करताना कुठले पाणी वापरण्यात येते, याच भरवसा नाही. त्यामुळे हा बर्फ पोटात गेल्याने कावीळ, टायफाईड, गॅस्ट्रो होण्याची शक्‍यता आहे. आइस क्‍यूब कुठल्याही रसवंती, लस्सी विक्रेत्याकडे दिसून येत नाही. ग्राहकांच्या आरोग्याची काळजी कुणीही घेताना दिसून येत नाही. अन्न व औषधी प्रशासनाने कारवाई करण्याची गरज आहे. 
- गजानन पांडे, विदर्भ प्रांत संघटनमंत्री, अ. भा. ग्राहक पंचायत.