Nagpur News : रेबिज, अँथ्रॅक्स रोगांचा प्रसार थांबविण्यास गिधाड उपयुक्त, संख्‍या चार कोटीवरून ६० हजारांवर आली

आंतरराष्ट्रीय गिधाड जागरूकता दिवस

नागपूर - गिधाडांचा अन्नाचा तुटवडा आणि त्यांच्या अधिवासाचा नाश झाल्यामुळे गिधाडांची संख्या त्यांच्या पूर्वीच्या श्रेणीतून कमी झाली आहे. जगात चार कोटी असलेली गिधाडांची संख्या आता ६० हजारांवर आली आहे. ही घट चिंताजनक होती. भारत, पाकिस्तान आणि नेपाळमधील शेतात जनावरांमध्ये नॉन-स्टेरॉइडल अँटी-इंफ्लेमेटरी ड्रग डायक्लोफेनाकच्या वापरामुळे जिप्स गिधाडे नष्ट होण्याचा धोका आहे.

२००६ पासून सप्टेंबर महिन्याच्या पहिल्या शनिवारी साजरा केला जातो. गिधाडे हे मृतदेहांचे उत्कृष्ट सफाई करणारे आहेत. गिधाडांच्या अनुपस्थितीत, प्राण्यांच्या शवांची खुलेआम विल्हेवाट लावल्याने रेबिज, ऍन्थ्रॅक्स आणि बोटुलिझम यांसारख्या आजारांचा धोका वाढतो. म्हणून गिधाडांची सवय रेबिज आणि अँथ्रॅक्स सारख्या धोकादायक रोगांचा प्रसार रोखते. गिधाडे मृत प्राण्यांचे शव खातात. त्यामुळे पर्यावरण स्वच्छ करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

गिधाड संवर्धन कृती आराखडा

भारताच्या गिधाड संवर्धनासाठी २०२०-२०२५ च्या कृती आराखड्यात संवर्धन प्रजनन कार्यक्रम वाढवणे, संख्येवर लक्ष ठेवणे, बचाव केंद्रे स्थापन करणे आणि गिधाड सुरक्षित क्षेत्रे ओळखणे आणि नियुक्त करणे यासह विविध उपाय देखील निश्चित केले आहेत. जेथे डायक्लोफेनाक आणि इतर हानिकारक पशुवैद्यकीय औषधांच्या वापरावर ऑगस्ट २०२३ मध्ये पशुवैद्यकीय प्रॅक्टिसमध्ये बंदी घालण्यात आली आहे.

गिधाडांचा अन्नाचा तुटवडा आणि त्यांच्या अधिवासाचा नाश झाल्यामुळे गिधाडांची संख्या त्यांच्या पूर्वीच्या श्रेणीतून कमी झाली आहे. अधिवास नष्ट होणे, अन्नाची अनुपलब्धता आणि विजेचा झटका यांमुळे गिधाडांची संख्या दिवसेंदिवस कमी होत आहे. शेती, शहरीकरण आणि जळाऊ लाकडासाठी झाडे तोडणे हे गिधाडांच्या घरट्याला धोक्याचे आहे. जंगलातील आग आणि चराईमुळे गिधाडांची सुरक्षित मुसळ आणि घरटी स्थळेही कमी होतात. सुरक्षित घरटी जागा कमी झाल्यामुळे त्यांचे प्रजनन यश कमी होते. मृत्यूचे प्रमाण वाढते.

डॉ.सुदर्शन काकडे, वैद्यकीय अधिकारी.

गिधाड संवर्धन प्रजनन केंद्रांची स्थापना करून बंदिवासात असलेल्या गिधाडांची पैदास आणि त्यांचे पालनपोषण करून त्यांना पुन्हा जंगलात सोडण्यासाठी जंगली लोकसंख्या वाढवण्यात आली आहे. जटायू संवर्धन प्रजनन केंद्र, पिंजोर, हरियाणा; गिधाड संवर्धन प्रजनन केंद्र, राजाभटखवा, पश्चिम बंगाल; गिधाड संवर्धन प्रजनन केंद्र, राणी, आसाम; गिधाड संवर्धन केंद्र, भोपाळ, मध्य प्रदेश ही भारतातील गिधाडांची चार प्रजनन केंद्रे आहेत.

गिधाडांना त्यांच्या आहाराला पूरक आहार देण्यासाठी आणि त्यांचे अस्तित्व सुनिश्चित करण्यासाठी गिधाडांना सुरक्षित अन्न उपलब्ध करून देणारी अधिकाधिक गिधाड रेस्टॉरंट तयार करणे गिधाडांसाठी वरदान ठरू शकते.

डॉ.राजेश फुलसुंगे, पशुवैद्यकीय अधिकारी, ट्रान्झिट ट्रीटमेंट सेंटर सेमिनरी हिल्स, नागपूर