Indian Museum With Egyptian Mummy: 1977 सालापासून दरवर्षी जागतिक संग्रहालय दिन साजरा केला जातो. जगभरातील ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक ठेवा जपणाऱ्या संग्रहालयांचे महत्त्व अधोरेखित करण्याचा हा दिवस आहे. संग्रहालये ही फक्त प्राचीन वस्तूंचा संग्रह नसून, त्या आपल्या इतिहासाची आठवण करून देणाऱ्या आणि पुढच्या पिढ्यांसाठी वारसा जपणाऱ्या जागा आहेत.

आज जागतिक संग्रहालय दिन साजरा होत असताना, भारतातील समृद्ध इतिहास आणि सांस्कृतिक ठेवा जपणाऱ्या संग्रहालयांची उजळणी करणे अत्यंत महत्त्वाचे ठरते. भारताला अशी अनेक संग्रहालये लाभली आहेत, जी शतकानुशतके ज्ञान, इतिहास आणि परंपरांचा वारसा जपताना जगभरातील अभ्यासकांना आणि पर्यटकांना भुरळ घालतात.

याच परंपरेचा एक अत्यंत महत्त्वाचा भाग म्हणजे कोलकात्याचे ‘इंडियन म्युझियम’, जे आशियातील सर्वात जुने संग्रहालय आहे. 1814 साली स्थापन झालेले हे संग्रहालय आजही 200 वर्षांहून अधिक काळाचा इतिहास आपल्यामध्ये साठवून आहे. आश्चर्य म्हणजे येथे तब्बल 4000 वर्षे जुनी इजिप्शियन ममी सुद्धा संग्रहीत आहे!

हा वारसा सर विल्यम जोन्स यांच्या नेतृत्वाखाली 1784 साली स्थापन झालेल्या एशियाटिक सोसायटीपासून सुरू झाला. पुढे डॅनिश वनस्पतिशास्त्रज्ञ डॉ. नथॅनिएल वॅलिक यांच्या प्रयत्नातून 1814 मध्ये संग्रहालयाची अधिकृत स्थापना झाली. 1875 मध्ये हे संग्रहालय सध्याच्या भव्य इमारतीत स्थलांतरित झाले, जिचे वास्तुविशारद होते ब्रिटिश आर्किटेक्ट डब्ल्यू. एल. ग्रॅनव्हिल. त्यांच्या रचनेत पुरातन युरोपीय शैलीची झलक आणि भारतीय परंपरेचा मिलाफ दिसून येतो.

या संग्रहालयाचे विभागही तितकेच समृद्ध आहेत. कला, पुरातत्त्व, मानववंशशास्त्र, भूशास्त्र, प्राणीशास्त्र आणि आर्थिक वनस्पतीशास्त्र. इथे भारहूत स्तूपाचे रेलिंग्ज (इ. स. पू. 2रे शतक), अमरावती शिल्प, मौर्य व गुप्तकालीन अवशेष, सिंधू संस्कृतीतील हडप्पा काळातील वस्तू, बंगाली मातीची शिल्पकला आणि अशोकाचा सिंहस्तंभ यांसारख्या दुर्मिळ कलाकृती पाहायला मिळतात.

कलेच्या दालनात मुघल, राजपूत आणि पहाडी शैलीतील सूक्ष्म चित्रे, तर मानववंशशास्त्र विभागात भारतीय आदिवासींचे वस्त्र, मुखवटे आणि धार्मिक साहित्य प्रदर्शित केले आहे. नैसर्गिक इतिहास विभागात तर गुलाबी डोक्याचा बदक (जो आता नामशेष आहे) आणि ब्लू व्हेलचा सांगाडा यांसारखे दुर्मीळ नमुनेही पहायला मिळतात.

2014 साली या संग्रहालयाने आपला 200 वा वर्धापन दिन विविध आंतरराष्ट्रीय प्रदर्शनांच्या माध्यमातून साजरा केला होता, ज्यातून त्याचे शैक्षणिक आणि सांस्कृतिक योगदान अधोरेखित झाले.

जागतिक संग्रहालय दिनानिमित्त, अशा ठिकाणांची आठवण करून देणे आवश्यक ठरते, जी केवळ वस्तूंचा संग्रह नव्हे, तर संस्कृती, इतिहास आणि ज्ञानाचवारसा जपत आहेत. भारतातील संग्रहालये केवळ पर्यटकांचे आकर्षण नसून, अभ्यासक, विद्यार्थी आणि इतिहासप्रेमींसाठी संशोधन व प्रेरणेची स्रोत ठरतात.

डिस्क्लेमर : सदर लेख फक्त सामान्य माहितीसाठी आहे. सकाळ माध्यम समूह अशा कोणत्याही गोष्टींची पुष्टी करत नाही. अधिक तपशीलांसाठी तुम्ही तज्ज्ञांचे मार्गदर्शन घेऊ शकता.