मुंबई : .मुंबई पोलीस दलात एकीकडे मनुष्यबळाची कमतरता असताना मोठ्या संख्येने पोलीस कर्मचाऱ्यांना वरिष्ठ पोलीस अधिकाऱ्याकडे ऑर्डरली म्हणून तैनात आहे. सध्या मुंबई पोलीस दलात 7000 पदे रिक्त आहेत.

या पार्श्वूमीवर सुमारे 300 पोलीस हवालदार मुंबईतील 130 वरिष्ठ पोलीस अधिकाऱ्यांच्या घरी ऑर्डरली म्हणून तैनात आहेत. या कर्मचाऱ्यावर राज्य सरकार दरवर्षी 30 कोटी रुपये खर्च करते.

नागरिकांचे संरक्षण करण्यासाठी आणि गुन्ह्यांविरूद्ध कारवाई करण्यासाठी हे पोलिस हवालदार म्हणून प्रशिक्षित असतात. परंतु ऑर्डरली म्हणून तैनात असताना हे पोलीस कर्मचारी अधिकाऱ्यांची वैयक्तिक वाहने चालवणें तसेच यासह अधिकाऱ्यांची इतर खासगी काम करतात. सरकारी नियमांप्रमाणे पोलीस कर्मचाऱ्यांना अशा खासगी कर्तव्यांसाठी तैनात करण्यास मनाई करण्यात आली आहे.

सेवानिवृत्त अधिकाऱ्याची याचिका

मुंबई पोलीस दलातील निवृत्त सहाय्यक पोलिस आयुक्त राजेंद्र त्रिवेदी यांनी या बेकायदेशीर तैनाती विरोधात मुंबई उच्च न्यायालयात जनहित याचिका (पीआयएल) दाखल केली आहे. सरन्यायाधीश देवेंद्र कुमार उपाध्याय आणि न्यायमूर्ती आरिफ यांच्या खंडपीठासमोर अधिवक्ता माधवी अय्यपन यांच्यामार्फत नुकतीच जनहित याचिका दाखल करण्यात आली होती.

याचिकेत त्रिवेदी यांनी यासंदर्भात 2020 मध्ये माहिती अधिकार (आरटीआय) प्रश्नाद्वारे माहिती प्राप्त झाली असल्याचा दावा केला आहे.या सोबतच ऑर्डरली म्हणून पोलीस कर्मचाऱ्यांच्या तैनातीला बरखास्त करण्याचे सरकारला आदेश देण्याची मागणी याचिकेत केली आहे.

राष्ट्रीय पोलीस आयोगाकडून विरोध

ब्रिटीश राजवटीत सुरू झालेल्या ऑर्डलीच्या प्रथेला राष्ट्रीय पोलीस आयोगाचा तीव्र विरोध आहे. आयोगाचे मत लक्षात घेऊन राज्य सरकारने ही परंपरा संपविण्याचे आदेश दिले मात्र ते केवळ कागदावरच राहिले.

आपल्या अहवालात, आयोगाने नमूद केले आहे की वरिष्ठ अधिकाऱ्यांकडे प्रशासकीय कामांसाठी कॉन्स्टेबल असणे, तक्रारी ऐकणे आणि अधिकाऱ्यांचे फोन कॉल घेणे स्वीकार्य आहे. तथापि, अनेक अधिकार्‍यांनी याचा चुकीचा अर्थ लावत हवालदारांना खासगी आणि अधिकाऱ्याच्या कुटुंबातील क्षुल्लक कामे करण्यास भाग पाडले.

खासगी कामासाठी तैनाती

एका निनावी सेवानिवृत्त पोलीस कर्मचाऱ्याने दिलेल्या माहितीनुसार ऑर्डर्ली म्हणून नेमलेल्या हवालदारांना अनेकदा वरिष्ठ अधिकाऱ्याच्या घराचे संरक्षण करण्यासाठी नियुक्त केले जाते. मुंबईसारख्या शहरात,

काही कॉन्स्टेबल आयपीएस अधिका-यांच्या घरी आपल्या करिअरसाठी त्यांच्या रायफलशिवाय काम करतात. अधिकाऱ्याच्या पाळीव प्राण्यांची काळजी घेणे, बूट पॉलिश करणे, कपडे इस्त्री करणे आणि घरातील कामासाठी अधिकार्‍यांच्या मूळ ठिकाणी पाठवणे यासारखी वैयक्तिक कामे करावी लागत असल्याचे सेवानिवृत्त कर्मचारी सांगतात.

“मी पोलीस विभागात काम करत असताना २०१६ पासून या प्रकरणाचा पाठपुरावा करत आहे. मी आरटीआयही दाखल केला आहे. काही कॉन्स्टेबल आयपीएस अधिका-यांच्या घरी त्यांच्या बहुतेक करिअरसाठी काम करतात. यात त्यांच्या पाळीव प्राण्यांची काळजी घेणे, शूज पॉलिश करणे, कपडे इस्त्री करणे आणि घरातील कामासाठी अधिकार्‍यांच्या मूळ ठिकाणी पाठवणे यासारखी वैयक्तिक कामे करतात.”

- सुनील टोके, सेवानिवृत्ती पोलीस कर्मचारी