मिरज : जत तालुक्‍याच्या इतिहासाबाबत नवी माहिती देणारा 650 वर्षांपूर्वीचा हळेकन्नड लिपीतील शिलालेख वज्रवाड (ता. जत) येथे मिरज इतिहास संशोधन मंडळास मिळाला आहे. मंडळाचे अभ्यासक प्रा. गौतम काटकर आणि मानसिंगराव कुमठेकर यांनी हे संशोधन केले. हा शिलालेख सन 1371 मध्ये सिद्धनाथ मंदिराच्या जीर्णोध्दारसाठी आणि पूजा-नैवेद्यासाठी काही जमिन दान दिल्याबाबत आहे. 

गावातील ओढ्याच्या काठावर बसवेश्‍वर मंदिरात हा शिलालेख आहे. हे मंदिर उत्तर चालुक्‍याच्या काळात हेमाडपंथी पद्धतीने बांधले आहे. त्याला सभामंडप, अंतराळ आणि गर्भगृह असे तीन भाग आहेत. त्यापैकी जुना सभामंडप नष्ट झाला आहे. अंतराळ गाभारा शिल्लक आहे. अंतराळ भागात दगडी भींतीवर हा शिलालेख हळेकन्नड भाषेत तीन टफ्फ्यात बारा ओळींचा आहे. त्याला अलिकडे ऑइलपेंटने रंगवल्याने अस्पष्ट अक्षरे ऑइल पेंट काढल्यानंतर स्पष्ट दिसू लागली. 

कर्नाटकातील हंपीचे कलवीर मन्वाचार्य यांच्याकडून त्याचे वाचन करून घेतले गेले. यात मूळ मंदिर हे शिवालय आहे. त्याचे नाव सिद्धनाथ असे होते. सध्या ते बसवेश्‍वर मंदिर या नावाने ओळखले जाते. सन 1371 मध्ये याचा जीर्णोद्धार करताना त्याची नोंद करण्यासाठी हा लेख कोरण्यात आला. यावेळी देवगिरीच्या यादवांची सत्ता जाऊन मुस्लिम राजसत्ता आली. यावेळी मंदिराचा जीर्णोद्धार वज्रवाड येथील व्यापारी गोपाळशेट्टी यांचा मुलगा राजशेट्टी याने केला. तत्कालीन प्रसिद्ध वीरवणज या व्यापारी संघटनेचाही उल्लेख यात आहे. 

शिलालेख नष्ट करू नये... 
या शिलालेखात शके 1293 मध्ये नाम संवत्सराच्या फाल्गुन शुद्ध द्वितीयेला रोहिणी नक्षत्रात हा जीर्णोद्धार गोपाळशेट्टी याच्या मुलाने केला. त्याची इंग्रजी तारीख 3 फेब्रुवारी सन 1371 आहे. हे शिवालय असून त्याच्या अंगभोग आणि रंगभोगासाठी काही जमीन ब्राम्हणांना दान देण्यात आली आहे. हा शिलालेख नष्ट करू नये, असे वाक्‍यही यात आहे.

संपादन : प्रफुल्ल सुतार