केत्तूर (सोलापूर) : नेहमीच या ना त्या कारणाने उजनी जलाशय चर्चेत असते. या वेळी मात्र उजनी जलाशयावर यापूर्वी कधीही न सापडलेला "जिताडा' जातीचा मासा नुकताच मच्छीमारांना आढळून आला. हा मासा 350 रुपये किलो या दराने बोली लावून दत्तात्रय लोखंडे या व्यापाऱ्याने भिगवण मच्छी मार्केटमध्ये खरेदी केला. नऊ किलो वजनाच्या या एकाच माशाचे 3150 रुपये व्यापाऱ्याने कमावले. 

भिगवण येथील मच्छी मार्केटमध्ये महाडिक या प्रसिद्ध व्यापाऱ्याकडे सोमवारी (ता. 1) 350 रुपये किलो या दराने एका ग्राहकाने हा नऊ किलोचा मासा खरेदी केला. या माशाचे तब्बल 3 हजार 150 रुपये झाले. हा मासा उजनी जलाशयात कोणत्या भागात व कोणत्या मच्छिमारांना सापडला, हे मात्र समजू शकले नाही. जिताडा या जातीचा हा मासा उजनी जलाशयाच्या पाण्यात सापडत नाही. या माशाचे संगोपन तलावात केले जाते. परंतु, गतवर्षी झालेल्या अतिवृष्टीमुळे तलाव, बंधारे पूर्ण क्षमतेने भरून फुटले होते. त्यातूनच हा मासा उजनी जलाशयात दाखल झाला झाला असावा, अशी चर्चा होत होती. या माशामध्ये औषधी गुणधर्म असल्याने त्याला मोठी मागणी असते. विशेष म्हणजे कोलकता, हावडा येथील व्यापारी तो आवर्जून नेतात. 

सोलापूरला उजनी जलाशयातून 19 जानेवारी ते 27 फेब्रुवारी दरम्यान नदी, कॅनॉल व बोगद्याद्वारे पाणी सोडण्यात आले होते. या वेळी जलाशयातून सरासरी 31 टक्के एवढ्या मोठ्या प्रमाणावर पाणी कमी झाले आहे. सध्या जलाशयाचा पाणीसाठा 68.48 टक्के एवढा कमी झाला आहे. जलाशयाचा पाणीसाठा एकदम कमी झाल्याने मच्छिमारांनाही मासे सापडण्याचे प्रमाण वाढले आहे. 

महाराष्ट्रातील कोकण किनारपट्टीत पूरक शेती म्हणून जिताडा माशांचे पालन करतात. राज्यातील रायगड जिल्ह्यातील खाडी प्रदेशात हा मासा विपुल प्रमाणात आढळून येतो. काही ठिकाणी या माशाला "खजूर मासा' या नावानेही ओळखतात. या माशात प्रथिने व खनिजे मुबलक प्रमाणात आढळतात. या कारणामुळे या माशाला खवय्यांकडून मोठी मागणी असते. विशिष्ट प्रकारचा हा मासा उजनीच्या पोटात सापडल्याने जैवविविधतेच्या दृष्टीने फार महत्त्वाचे ठरले आहे. 
- डॉ. अरविंद कुंभार,
प्राणीशास्त्र अभ्यासक 

संपादन : श्रीनिवास दुध्याल