पुणे - डेंगी, चिकुनगुनिया, मलेरिया हे रोग पसरवणारा एडीस इजिप्ती डास, घातक जिवाणू, तसेच विविध आजारांचा प्रसार करणाऱ्या बुरशींना आता रेशीम किड्यांपासून तयार केलेल्या नव्या "नॅनो कणां'ची मात्रा रोखू शकणार आहे. जुन्नरमधील श्री शिवछत्रपती महाविद्यालयाच्या प्राणिशास्त्र विभागातील संशोधकांनी हे शोधून काढले आहे. त्यामुळे रेशीम कापडाच्या निर्मितीसाठी उपयुक्त असणारे किडे अधिक महत्त्वपूर्ण ठरणार आहेत. "नेचर पब्लिशिंग ग्रुप'च्या "सायंटिफिक रिपोर्टस' या नियतकालिकात याबाबतच्या शोधनिबंधाला स्थान मिळाले आहे. या संशोधनासाठी "इस्रो' व सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठाच्या स्पेस टेक्नॉलॉजी सेलने दोन वर्षांसाठी 23 लाख रुपयांचा निधी उपलब्ध करून दिला होता. जुन्नर येथील संशोधकांनी कोरियातील संशोधकांच्या सोबतीने हे काम पूर्ण केले. महाविद्यालयाच्या प्राणिशास्त्र संशोधन केंद्राचे प्रमुख डॉ. रवींद्र चौधरी, डॉ. प्रमोद माने, वरिष्ठ संशोधन विद्यार्थी दीपाली कदम, पुण्यातील सेंटर फॉर मटेरियल्स अँड इलेक्ट्रॉनिक टेक्नॉलॉजीचे (सी-मेट) डॉ. मनीष शिंदे, तसेच दक्षिण कोरियाच्या हंगेन विद्यापीठातील नॅनो-तंत्रज्ञानाचे प्रसिद्ध शास्त्रज्ञ प्रो. हेवॉन ली, प्रो. चून किल सॉंग आणि तेथीलच डॉ. दिनेश अंमळनेरकर यांनी हे संशोधन केले. नॅनो-तंत्रज्ञानावर जगभरात चीन, अमेरिका, दक्षिण कोरिया या देशांमध्ये मोठ्या प्रमाणात संशोधन सुरू आहे. भारताची अंतराळ संशोधन संस्था "इस्रो'मध्येही यावर भर दिला जातो. त्यामुळेच जुन्नर महाविद्यालयातील डॉ. चौधरी यांना याबाबतच्या संशोधनासाठी निधी उपलब्ध झाला. रेशीम किडा कोष तयार करतो, तेव्हा त्याच्यापासून धागा मिळतो. या धाग्यात दोन प्रथिने (प्रोटिन) असतात. त्यापैकी "फायब्रॉईन' हे प्रथिन या अभ्यासासाठी वेगळे करण्यात आले. ते वापरून सोने व चांदीचे नॅनो कण तयार करण्यात आले. या प्रथिनामुळे या कणांना वैशिष्ट्यपूर्ण गुणधर्म प्राप्त झाले. या कणांचा माणसाला हानिकारक असलेले जिवाणू आणि बुरशीवर काय परिणाम होतो, याचा शोध घेण्यात आला. त्यासाठी चार प्रकारचे जिवाणू आणि "ऍस्परजेलस फ्युमिगेट्स' ही शस्त्रक्रियेदरम्यानची जखम चिघळण्यास कारणीभूत ठरणारी बुरशी निवडण्यात आली. त्यातून असे निष्पन्न झाले, की रेशीम किड्यांपासून तयार केलेल्या नॅनो-कणांमुळे हे सर्व घातक जीव नष्ट झाले, असे डॉ. प्रमोद माने यांनी सांगितले. हे संशोधन 2016 च्या सुरवातीला पूर्ण झाले. त्या सुमारास "झिका' विषाणूने आफ्रिकेत धुमाकूळ घातला होता. हा विषाणू "एडीस इजिप्ती' या डासामार्फत पसरतो. त्यामुळे या नॅनो-कणांचा "एडीस इजिप्ती' या डासाच्या अळीवर काय परिणाम होतो, हेही तपासण्यात आले. त्यातून असे समजले, की हे नॅनो-कण डासाच्या अळ्यांनाही नष्ट करतात. विशेष म्हणजे डासाच्या अळ्या मेल्या तरी या नॅनो-कणांचा पाण्यातील माशांना काहीच त्रास झाला नाही. सध्या अशा अळ्या मारण्यासाठी घातक मेलॅथिऑन व इतर कीटकनाशके पाण्यात टाकली जातात किंवा पाण्यावर तेलाचा तवंग पसरवला जातो. या सर्व गोष्टींमुळे पाणी प्रदूषित होते. किंवा, घातक रसायनांची फवारणी करून डासांवर नियंत्रण आणावे लागते. या उपायांचा माणसावर, तसेच परिसंस्थेवरही वाईट परिणाम होतो, असे डॉ. चौधरी यांनी सांगितले. |