काटेवाडी, ता. १७ : पावसाळ्यातील ओलसरपणा आणि गोठ्यातील चिखलामुळे गाई आणि म्हशींना कासदाह (मास्टायटिस) या आजाराचा धोका वाढतो. सडांच्या ऊतींना संसर्ग होतो. ज्यामुळे दूध उत्पादनात १०-२० टक्के घट होऊ शकते. यामुळे प्रतिबंधात्मक उपाय आणि जागरूकतेने हा धोका कमी करता येऊ शकतो, अशी माहिती बारामती तालुका पशुसंवर्धन अधिकारी डॉ. डी. आर. पोळ यांनी दिली.
कासदाह हा प्रामुख्याने जीवाणूंच्या संसर्गामुळे होतो. स्टॅफिलोकोकस ऑरियस, स्ट्रेप्टोकोकस आणि ई. कोलायसारखे जीवाणू याला कारणीभूत असतात. पावसाळ्यात गोठ्यातील ओलसरपणा, चिखल आणि अस्वच्छता यामुळे हे जीवाणू वेगाने वाढतात. ओल्या जागेत बसणारी जनावरे, दूध काढताना अस्वच्छ पद्धती आणि सडांच्या जखमा यामुळे संसर्गाचा धोका वाढतो. हा आजार विषाणूंमुळे होत नाही, तर जीवाणू आणि क्वचित बुरशीजन्य संसर्गामुळे उद्भवतो. तीव्र कासदाहामध्ये सडांना सूज, लालसरपणा, गुठळ्यायुक्त दूध किंवा दुर्गंधी यांसारखी लक्षणे दिसतात, तर सौम्य कासदाहामध्ये लक्षणे दिसत नाहीत, पण दूध उत्पादन कमी होते.

प्रतिबंधासाठी सर्वंकष उपाय
गोठ्याची स्वच्छता : गोठ्यात कोळशाच्या राखेचा बेड किंवा चुना वापरून ओलावा शोषून घ्यावा. योग्य ड्रेनेज सिस्टिम आणि हवेशीरपणामुळे जीवाणूंची वाढ रोखली जाऊ शकते.
कासेची स्वच्छता ः दूध काढण्यापूर्वी आणि नंतर जंतुनाशक द्रावणाने कास स्वच्छ करा. स्वयंचलित दूध काढणी यंत्रांचा वापर करताना त्यांची नियमित स्वच्छता आवश्यक आहे.
पौष्टिक आहार : जनावरांच्या आहारात झिंक आणि इतर खनिजांचे प्रमाण वाढवावे, जे रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत करते.
कोरडी जागा : जनावरांना कोरड्या आणि स्वच्छ जागेत बसू द्या. ओलसर जागा आणि छताची गळती टाळा.

उपचारापेक्षा प्रतिबंध अधिक प्रभावी आणि कमी खर्चिक आहे. नियमित गोठा स्वच्छता, योग्य आहार आणि कासेची काळजी, यामुळे शेतकरी कासदाहाचा धोका टाळू शकतात. शेतकऱ्यांनी स्थानिक पशुवैद्यकांशी संपर्क साधून नियमित तपासणी आणि सल्ला घ्यावा.
- डॉ. डी. आर. पोळ
तालुका पशुसंवर्धन अधिकारी, बारामती