नासाच्या हबल टेलिस्कोपने अँड्रोमेडा गॅलक्सीचे जगातले सर्वात मोठे फोटोमोज़ेक तयार केले आहे, ज्यामध्ये तब्बल २.५ अब्ज पिक्सल्समध्ये २० कोटी तारे उलगडले आहेत. या महाकाय प्रकल्पासाठी १० वर्षांच्या निरीक्षणातून ६०० हून अधिक छायाचित्रांचे संकलन करण्यात आले असून, १००० हबल कक्षेत प्रदक्षिणा पूर्ण केल्या आहेत.
अँड्रोमेडा गॅलक्सी पृथ्वीपासून सुमारे २५ लाख प्रकाशवर्षे दूर असून ती आपल्या आकाशगंगेची सर्वांत महत्त्वाची शेजारी गॅलक्सी आहे. शरद ऋतूतील स्वच्छ रात्री ही गॅलक्सी उघड्या डोळ्यांनी एका सिगाराच्या आकाराच्या अस्पष्ट प्रकाशाच्या रूपात पाहता येते.
शंभर वर्षांपूर्वी खगोलशास्त्रज्ञ एडविन हबल यांनी अँड्रोमेडा ही आपल्या आकाशगंगेचा भाग नसून स्वतंत्र गॅलक्सी असल्याचा शोध लावला होता. त्यांच्या या शोधाने लाखो गॅलक्सींच्या अस्तित्वाचा दरवाजा उघडला.
हबल टेलिस्कोपने घेतलेल्या छायाचित्रांमुळे अँड्रोमेडाची प्रगतिशील माहिती समोर आली आहे. या गॅलक्सीमध्ये आपल्या सूर्यापेक्षा उजळ तारे सहज दिसत असले तरी तिथे सुमारे १ ट्रिलियन तारे आहेत. यातील बरेचसे तारे लहान असल्याने हबल टेलिस्कोप त्यांना टिपू शकत नाही.
अँड्रोमेडागॅलक्सीचा मुख्य भाग ७७ अंशांनी झुकलेला आहे, ज्यामुळे तिचे वैशिष्ट्यपूर्ण रचनेचे दर्शन होते. या फोटोमोज़ेकसाठी दोन प्रमुख प्रकल्प – पॅनक्रोमॅटिक हबल अंद्रोमेडा ट्रेझरी (PHAT) आणि पॅनक्रोमॅटिक हबल अँड्रोमेडा सदर्न ट्रेझरी (PHAST) – कार्यरत होते.
गॅलक्सीच्या विकास इतिहासावर संशोधकांचे मत वेगळे आहे. अंद्रोमेडामध्ये आढळणाऱ्या लहान वयाच्या तार्यांची संख्या अधिक आहे. तसेच तिथे तार्यांच्या गटांचा सुसंगत प्रवाह दिसतो, ज्यामुळे तिच्या तारामंडळींच्या निर्मितीचा इतिहास अधिक सक्रिय असल्याचे स्पष्ट होते.
याशिवाय, मेस्सियर ३२ या लहान उपग्रह गॅलक्सीने अँड्रोमेडाच्या इतिहासावर प्रभाव टाकल्याचा संशोधकांचा अंदाज आहे.
हबल टेलिस्कोपच्या या संशोधनाने अँड्रोमेडा गॅलक्सी आणि तिच्या निर्मितीच्या प्रक्रियेचा सखोल अभ्यास शक्य केला आहे. ही माहिती जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोपद्वारे भविष्यातील निरीक्षणांना मदत करेल आणि गॅलक्सी निर्मिती व उत्क्रांतीचे रहस्य उलगडण्याच्या दिशेने मोठे पाऊल ठरेल.
अँड्रोमेडाचा हा भव्य चित्रपट आपल्या आकाशगंगेच्या इतिहासाचा नव्या दृष्टिकोनातून वेध घेतो आणि खगोलशास्त्राच्या क्षेत्रात मोठे योगदान देतो.
सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.