स्वामी विवेकानंद तपस्वी जीवनाकडे कसे आकर्षित झाले होते ?

मुंबई : भारतीय तत्त्वज्ञ स्वामी विवेकानंद (swami vivekanand) यांची पुण्यतिथी नुकतीच पार पडली. ४ जुलै १९०२ रोजी कोलकात्याजवळ वयाच्या अवघ्या ३९व्या वर्षी, ते पंचतत्त्वात विलीन झाले पण अनेक विचार त्यांनी मागे सोडले.

तरुणाईचे प्रेरणास्थान असलेल्या स्वामी विवेकानंदांनी वयाच्या अवघ्या २५ व्या वर्षी संन्यासाचा मार्ग निवडला होता. विवेकानंदांना हिंदू धर्म आणि अध्यात्म यांची ओढ होती. त्यांच्या गुरूचे नाव रामकृष्ण परमहंस होते. देवाचा शोध घेत असताना स्वामी त्यांना भेटले.

देशाचे अध्यात्मिक गुरु स्वामी विवेकानंद यांचा जन्म नरेंद्रनाथ दत्त म्हणून २१ जानेव १८६३ रोजी कलकत्ता येथील कायस्थ जातीत झाला. ते एका उच्च-मध्यमवर्गीय कुटुंबातील होते. त्यांचा अभ्यास पूर्ण करण्यासाठी त्यांना पाश्चात्य शैलीतील विद्यापीठात पाठवण्यात आले, जिथे त्यांना पाश्चात्य तत्त्वज्ञान, विज्ञान इत्यादींची माहिती मिळाली. स्वामी विवेकानंद लहानपणापासूनच कुशाग्र बुद्धीचे होते.

स्वामी विवेकानंदांच्या गुरूंचे नाव रामकृष्ण परमहंस होते. त्यांनी त्यांचे गुरु रामकृष्ण परमहंस यांच्या नावाने रामकृष्ण मिशनची स्थापना केली. लवकरच ते रामकृष्णांच्या सर्वात प्रसिद्ध शिष्यांपैकी एक बनले. ते ब्राह्मोसमाजात सामील झाले ज्यांचे उद्दिष्ट बालविवाह आणि निरक्षरता दूर करणे आणि खालच्या वर्गात आणि स्त्रियांमध्ये शिक्षण आणणे हे होते.

सामाजिक सुधारणा हा स्वामी विवेकानंदांच्या विचारांचा अविभाज्य भाग बनला होता. १८८४ मध्ये वडिलांच्या निधनानंतर नरेंद्रनाथ म्हणजेच स्वामी विवेकानंद यांना आर्थिक संकटाचा सामना करावा लागला. त्यांनी रामकृष्णांना त्यांची प्रकृती सुधारण्यासाठी प्रार्थना करण्यास सांगितले.

रामकृष्ण परमहंसांनी त्यांना सांगितले की त्याने स्वतः जाऊन प्रार्थना करावी. स्वामींनी तेच केले आणि प्रार्थना करण्यासाठी मंदिरात पोहोचले आणि स्वतःसाठी विवेक आणि अलिप्तता मागितली. त्या दिवसापासून नरेंद्रनाथ एका तपस्वी जीवनाकडे आकर्षित झाले.

भटकत असताना स्वामींना जागतिक धर्म संसदेची माहिती मिळाली. १८९३ मध्ये शिकागो येथे जागतिक धर्म संसदेचे आयोजन करण्यात आले होते. स्वामी विवेकानंदांची इच्छा होती की त्यांनी जागतिक धर्म संसदेत सहभागी व्हावे आणि भारताचे आणि आपल्या गुरूंचे विचार जगासमोर घेऊन जावे. शिकागो गाठणे त्यांच्यासाठी सोपे नसले तरी त्यांचा संकल्प त्यांनी सोडला नाही.

माय ब्रदर्स अँड सिस्टर्स ऑफ अमेरिका अशा शब्दांत विवेकानंदांनी भाषण केले तेव्हा सर्व श्रोत्यांनी उभे राहून टाळ्या वाजवल्या. पुढील दोन वर्षे ते अमेरिकेत राहिले आणि १८९४ मध्ये त्यांनी वेदांत सोसायटीची स्थापना केली. यासह त्यांनी युनायटेड किंगडमचा प्रवास केला जेथे त्यांनी वेदांत आणि हिंदू अध्यात्माच्या तत्त्वांबद्दल उपदेश केला.