चंदगड तालुक्‍यातील जंगलातील पाणवठ्यांची स्वच्छता

चंदगड ( कोल्हापूर) ः हिवाळ्यानंतर उन्हाच्या झळा तीव्र होऊ लागल्या की झाडांची पानगळ सुरू होते. तळपत्या सूर्याच्या उष्णतेने पाण्याचे स्त्रोत आक्रसतात. उघड्यावर साठलेले ओहोळाचे पाणी आटू लागते. तहानेने व्याकुळ झालेल्या जंगलातील पशुपक्ष्यांना पाण्यासाठी वणवण फिरावे लागते. येथील परिक्षेत्र वन अधिकारी डी. जी. राक्षे यांनी ही बाब हेरली. वन कर्मचारी आणि मजुरांच्या सहकार्याने त्यांनी जंगलातील पाणी साठे स्वच्छ करण्याबरोबर वाहणाऱ्या पाण्याची साठवणूक केली आहे. आता पावसाळ्यापर्यंत या पाणवठ्यांची देखभाल करण्यात येणार आहे. 
तालुक्‍यात चंदगड आणि पाटणे असे वन विभागाचे दोन विभाग पडतात. चंदगड परिक्षेत्रामध्ये कोकण सीमेवरील अतिपावसाचा भाग येतो. हे क्षेत्र जंगलाने व्यापलेले असले तरी खडकाळ भाग असल्याने उन्हाळ्यात पाण्याची टंचाई भासते. जंगलातील पाण्याचे स्त्रोत आटल्यामुळे वन्य प्राण्यांना ताम्रपर्णीच्या पात्राचा आधार घ्यावा लागतो. सायंकाळी पाणवठ्यावर येण्याच्या वेळी त्यांची शिकार होण्याचा धोका असतो. त्यामुळे जंगलातील पाण्याचे स्त्रोत जीवंत राहिल्यास वन्य प्राण्यांना सुरक्षितता लाभेल, या हेतूने राक्षे यांनी पाणवठे दुरुस्ती आणि स्वच्छतेची मोहीम आखली. वन कर्मचारी आणि वन मजुरांच्या मदतीने त्यांनी दोन दिवस कष्ट घेऊन हे काम पूर्ण केले. जंगलात ओहोळाच्या पात्रात जागोजागी साचलेल्या पाण्यात मोठ्या प्रमाणात झाडांची पाने पडली होती. ती कुजल्यामुळे प्राण्यांना पाणी पिणे अशक्‍य होते. अशा ठिकाणी पाण्यातीन पाने बाजूला काढण्यात आली. काही ठिकाणी जमिनीतून उगम पावलेले पाणी जमिनीवरून पाझरत वाहत होते. ते पीता येत नसल्याने त्याच्या चारही बाजूंनी दगडमातीचा भराव घालून ते अडवण्यात आले. त्यामुळे साचलेले पाणी पिण्यास सुलभ झाले आहे. पुढे पावसाळा सुरू होईपर्यंत या पाणवठ्यांची देखभाल केली जाणार असल्याचे राक्षे यांनी सांगितले. 

पाणी म्हणजे जीवन आहे. जंगली पशू, पक्षी आपली हद्द सोडून जंगलातून बाहेर येताना अत्यंत संवेदनशील असतात. पाण्यासाठी वनातून बाहेर आल्यास त्यांच्या जिविताला धोका असतो. शिकार होते. ते रोखण्याच्या हेतूने पाणवठ्यांची स्वच्छता केली आहे. 
- डी. जी. राक्षे, वनक्षेत्रपाल, चंदगड

संपादन - यशवंत केसरकर