जलसंधारणातून उलगडले शिवाजी विद्यापीठाचे जलवैभव

कोल्हापूर : शिवाजी विद्यापीठामध्ये केलेल्या जलसंधारणाच्या कामांमुळे विद्यापीठ जलयुक्त झाले. त्यामुळे आसपासच्या परिसरातील भूगर्भातील जलसाठाही वाढला. तसेच विद्यापीठाच्या आठशे एकर परिसरातील नैसर्गिक जलप्रवाह, ओढे, पाणथळ जागा यांची नोंद करण्यात आली. यामुळे विद्यापीठाचे जलवैभव समोर आले. 
विद्यापीठात जलसंधारणाची कामे गेल्या पाचवर्षात मोठ्या प्रमाणात झाली. मात्र याच्या सुरुवातीला विद्यापीठाचा ट्रोपोग्राफीकल नकाशा बनवण्यात आला. यामुळे विद्यापीठाच्या विस्तिर्ण परिसरातील उंच - सखल भाग, ओढे, पावसाळ्यात वाहणारे नैसर्गिक जलप्रवाह यांची शास्त्रीय पद्धतीने नोंद झाली. विद्यापीठाचा परिसर हा उंच, सखल असल्याने येथे अनैक नैसर्गिक प्रवाह आहेत. जुना पुणे-बेंगलोर महामार्गाच्या बाजूने येणारे पावसाचे पाणी या मार्गाने पुढे राजेंद्रनगरकडून येणाऱ्या ओढ्याला मिळायचे, तर कुलगुरू निवास इमारत, मानव्यशास्त्र इमारत या बाजूचे सर्व पावसाचे पाणी पुढे प्रतिभानगरातून राजेंद्रनगर मार्गे येणाऱ्या ओढ्याला मिळायचे. विद्यापीठ परिसरातही दोन ओढे आहेत. या शिवाय सुमारे वीस जलप्रवाहही आहेत. विद्यापीठाच्या विस्तीर्ण परिसरातील जलसंधारणाच्या कामामुळे पावसाचे पाणी साठवले गेले. सध्या विद्यापीठात सुमारे 30 कोटी लिटर पाणी साठवले जाते. विद्यापीठातील जलप्रवाहातून वाहणारे पाणी तलाव आणि विहिरीमध्ये साठते. त्यासाठी जमिनीचा उतार पाहून चर मारले आहेत. पावसाळ्यात त्यातून खळाळणारे पाणी या परिसराची शोभाही वाढवते. जलसंधारणाच्या या कामामुळे सर्व जलप्रवाहांची नोंद शास्त्रीय पद्धतीने झाली. यामुळे या परिसरातील जैवविविधताही वाढली आहे. 

जलसंधारणाची कामे करताना जमिनीचा उंचसखलपणा पाहिला जातो. त्यासाठी ट्रोपोग्राफीकल नकाशा बनवला होता. विद्यापीठात छोटे मोठे जलप्रवाह आहेत. त्यातून पावसाळ्यातून वाहणारे पाणी अडवून साठवले आहे. या जलप्रवाहांमुळे भूगर्भातील पाणीसाठाही वाढला आहे. 
-प्रा. डॉ. व्ही. एन. शिंदे, उपकुलसचिव, शिवाजी विद्यापीठ