ना किट्‌स, ना भत्ता! मेळघाटच्या दायी वाऱ्यावर

अचलपूर (अमरावती) : मेळघाटात गरोदर महिलांसाठी दायींची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची मानली जाते. प्रसूतीनंतर सात किंवा त्यापेक्षा अधिक दिवसांपर्यंत बाळंत महिलेच्या आरोग्याची काळजी घेण्याची जबाबदारी आरोग्य विभागाच्या कर्मचाऱ्यांपेक्षाही या दायींची असते, पण या दायींना अजूनही प्रसूती किट्‌स देण्यात आलेल्या नाहीत, तर त्यांचे अनेक वर्षांपासून प्रशिक्षण झाले नसल्याची ओरड ऐकू येत आहे.

विशेष म्हणजे दायी बैठकांच्या माध्यमातून त्यांना मिळणारा भत्तादेखील अनेक वर्षांपासून देण्यात आलेला नाही, परिणामी घरीच प्रसूती होण्याचे प्रमाण वाढत आहेत.

मेळघाटात सध्या चालू वर्षांत एप्रिल ते ऑगस्ट या चार महिन्यांत आठ मातामृत्यू झाले आहेत, सोबतच घरी बाळंतपण करण्याचे प्रमाण लक्षणीयरीत्या अधिक आहे. अजूनही दर महिन्याला प्रसूती घरीच होत असल्याचे वास्तव समोर आले आहे.

मेळघाटात गरोदर महिलांसाठी दायींची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची मानली जाते. प्रसूतीनंतर सात किंवा त्यापेक्षा अधिक दिवसांपर्यंत बाळंत महिलेच्या आरोग्याची काळजी घेण्याची जबाबदारी ही या दायींची असते. पण या दायींना अजूनही किट्‌स देण्यात आलेल्या नाहीत. सोबतच त्यांचे अनेक वर्षांपासून प्रशिक्षण झाले नसल्याची ओरड आहे.

विशेष म्हणजे, दायी बैठकांच्या माध्यमातून त्यांना मिळणारा भत्तादेखील अनेक वर्षांपासून देण्यात आलेला नाही. मेळघाटात दायींची संख्या जवळपास ५०४ आहे, तर एवढ्याच संख्येत अप्रशिक्षित दायी असल्याची माहिती आहे. त्यांना दायी बैठक योजनेत ८० रुपये उपस्थित राहण्याचा आणि २० रुपये चहापाणी खर्च दिला जात असतो, पण दायींना हा तुटपुंजा भत्तादेखील वेळेवर मिळत नाही. मेळघाटात आदिवासी महिलांना योजनांचा प्रत्यक्ष लाभ मिळवून देण्यासाठी आशा स्वयंसेविका, अंगणवाडी सेविका, परिचारिका यांच्यात समन्वय असणे आवश्‍यक असल्याचे मत स्वयंसेवी संस्थांनी व्यक्त केले आहे.

गावगाड्यांचा विश्‍वास दायीवर
पूर्वी गर्भवती महिलांना वेळेवर उपचार मिळत नव्हता, त्यामुळे दायींनाच आरोग्यसेविकेची भूमिका बजावावी लागत असे. मात्र आता आरोग्य विभागाच्या दिमतीला आशासेविका आल्या आहेत. मात्र आजही मेळघाटातील आदिवासी बांधवांचा विश्‍वास आशासेविकांपेक्षा दायींवर अधिक आहे. गर्भवती महिलांसाठी महत्त्वाची भूमिका बजावणाऱ्या दायींकडे आरोग्य विभागाकडून दुर्लक्ष होत आहे.

दायींना भत्ता देणार
बहुतेक दायीचे प्रशिक्षण झाले आहे. तर काही दायींच्या प्रशिक्षणाला कोरोनामुळे विलंब होत आहे. मागील एक वर्षाचा भत्ता बाकी आहे. बिल टाकण्यात आले आहेत. येत्या काही दिवसांत दायींना भत्ता तसेच प्रशिक्षण देण्यात येईल.
डॉ. दिलीप पांडे, अती जिल्हा आरोग्य अधिकारी, धारणी.
 

संपादन - स्वाती हुद्दार