पुणे (प्रतिनिधी)  ः दापोली येथील डॉ. बाळासाहेब सावंत कोकण कृषी विद्यापीठातील पशुसंवर्धन आणि दुग्धशास्त्र विभाग आणि कर्नाल (हरियाणा) येथील राष्ट्रीय पशू अनुवंशिक संशोधन ब्यूरोच्या संयुक्त प्रकल्पातून ठाणे, पालघर, रायगड, रत्नागिरी, सिंधुदुर्ग या जिल्ह्यांत पाच वर्षांसाठी स्थानिक गोवंश सर्वेक्षण प्रकल्प हाती घेण्यात आला होता. गेल्या पाच वर्षांच्या संशोधनातून स्थानिक गोवंशामध्ये वेगळेपण दिसले. या गोवंशाचे ‘कोकण कपिला’ असे नामकरण करण्याचा प्रस्ताव कृषी विद्यापीठाने राष्ट्रीय पशू अनुवंशिक संशोधन ब्यूरोकडे दिला आहे.

या संशोधनाबाबत माहिती देताना पशुसंवर्धन आणि दुग्धशास्त्र विभागातील प्राध्यापक डॉ. बी. जी. देसाई आणि डॉ. डी. जे. भगत म्हणाले, की आम्ही कोकणातील स्थानिक गोवंशाचा अभ्यास करण्यासाठी सन २००८ ते २०१३ या कालावधीमध्ये कोकणातील पाचही जिल्ह्यांत स्थानिक गोवंश सर्वेक्षण प्रकल्प हाती घेतला होता. यातून आम्हाला कोकणातील काही जनावरांमध्ये वेगळेपण दिसले. आम्ही या जनावरांची शरीररचना, गुणवैशिष्ट्यांचा अभ्यास केला. हा गोवंश कोकणात उपलब्ध असलेला वाळलेला चारा, भातपेंढ्यावर चांगल्या प्रकारे गुजराण करतो. आम्ही दापोली तसेच कर्नाल येथील प्रयोगशाळेत या गोवंशाचे रक्त, दूध आणि जनुकीय तपासणी केली. त्यातून हा गोवंश वेगळा असल्याचे दिसून आले. प्रकल्पासाठी राष्टीय पशू अनुवंशिक संशोधन ब्यूरोमधील प्रमुख शास्त्रज्ञ डॉ. पी. के. सिंग यांचे सहकार्य लाभले. आम्ही कर्नाल (हरियाना) येथील राष्ट्रीय पशू अनुवंशिक संशोधन ब्यूरोकडे ‘कोकण कपिला’ नावाने या गोवंशाची नोंदणी करण्यासाठी प्रस्ताव दिला आहे.

  कोकणात ज्या पशुपालकांकडे ही जनावरे आहेत, त्यांची शास्त्रीय नोंद आम्ही घेतली आहे. चांगले व्यवस्थापन करणारे पशुपालक तसेच विद्यापीठाच्या प्रक्षेत्रावर या गायी प्रतिदिन सरासरी सात लिटर दूध देत आहेत. पशुपालकांच्या सहयोगातून जातिवंत गाय आणि वळूनिर्मितीवर आम्ही भर दिला आहे. अानुवंशिक सुधारणेसाठी पशुपालक आणि पशुतज्ज्ञांचा अभ्यास गट आम्ही स्थापन करीत               आहोत.

असा आहे कोकण 
   कपिला गोवंश
 रंग : काळा, तपकिरी, पांढरा आणि मिश्र रंग  
 मन्नाळ गिड्डापेक्षा उंच, डांगीपेक्षा चपळ.
 वजन : २५० किलोपर्यंत.
 

• रोगप्रतिकारशक्ती चांगली, काटकपणा, सांसर्गिक रोगांचा कमी प्रादुर्भाव. अतिपाऊस, उष्ण-दमट हवामानातही शेतीकामात कार्यक्षम, दूध उत्पादनात सातत्य.
• उपलब्ध स्थानिक चारा, भातपेंढ्यावर पोषण शक्य.
• सध्या सरासरी प्रतिदिन २.५ लिटर दुग्धोत्पादन. पोषक आहार दिल्यास प्रतिदिन सात लिटर दूध देण्याची क्षमता. दुधाची गुणवत्ता चांगली.
•  डोंगराळ भाग आणि छोट्या खाचरात नांगरट तसेच ओढकामासाठी बैल चांगले.