अकोला :आंब्याचा राजा ‘हापूस’ असला तरी, आपल्या आजोबा-पंजोबांनी लावलेल्या गावरान आंब्याची सर त्यालाही येत नाही. परंतु, आता ती झाडे म्हातारी झाली असून, त्या रसाळ गावरान आंब्याची चव सुद्धा चाखायला मिळणे कठीण झाले आहे. मात्र, आनंदाची बाब म्हणजे, डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठाच्या तंत्रज्ञानाने ही म्हातारी गावरान आंब्याची झाडे सुद्धा आता तरूण बणवता येऊ शकणार असून, त्यांच्यापासून मिळणाऱ्या रसाळ आंब्याची चव आपल्या पुढच्या पिढ्यांनाही चाखता येणे शक्य होणार आहे.

अकोला जिल्ह्यासह विदर्भात पूर्वी जवळपास सर्वच शेतात आंब्याची झाडे पाहायला मिळायची. त्यामध्ये लोणच्याचा आंबा, रसाचा आंबा, रुंजीचा आंबा, पण्याचा आंबा, असे विविध प्रकार राहायचे. उपयोगाप्रमाणे या आंब्याची चवही लय भारी. पूर्वी शेतकऱ्यांच्या घरात डाले भरून गावरान आंबे असायचे. पातररोट्या/मांडे अन् गावरान आंब्याचा रस हे व्यंजन तर उन्हाळ्यातील वैदर्भियांच्या जेवनातील खास बेत असे. आता मात्र, आपल्या आजोबा-पंजोबांनी लावलेली ती गावरान आंब्याची झाडे म्हातारी झाली असून, त्यापैकी अनेक झाडे नष्ट झाली आहेत तर, उरलेल्या झाडांपासूनही आंबे मिळणे दूर्मिळ झाले आहे. त्यामुळे गावरान आंब्याची चव वैदर्भियांना आता हापूस, आम्रपाली, तोतापुरी, नीलम, दशेरी, पायरी, लंगडा इत्यादी कोकण, गुजरात, आंध्रप्रदेश, उत्तरप्रदेश, पश्‍चिम महाराष्ट्रातील आंब्यात शोधावी लागत आहे.

परंतु, आनंदाची बाब म्हणजे आपल्या आजोबा-पंजोबांनी लावलेल्या व म्हाताऱ्या झालेल्या त्या गावरान आंब्याच्या झाडांनाही तरूण बणवने शक्य होणार असून, त्यांचेपासून पुन्हा गोड गावरान रस वैदर्भियांना चाखता येऊ शकणार आहे. त्यासाठी डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठाच्या फळशास्त्र विभागाने तंत्रज्ञान विकसीत केले असून, या तंत्रज्ञानाच्या उपयोगातून जुन्या नष्ट होत असलेल्या झाडापासून नवीन अनेक गावरान आंब्याच्या कलमा तयार करता येऊ शकतात तसेच मोठ्या झाडांवर प्रक्रिया करून त्यांना पुन्हा फळधारणे योग्य करता येऊ शकणार आहे.

डॉ.पंदेकृविच्या शिफारशीनुसार केएनओ-३ एक टक्का फवारणी तसेच खते, पाणी व इतर तंत्रज्ञान वापरून आंब्याच्या झाडाचे अल्टरनेट बेअरिंग घालवता येऊ शकते. शिवाय नष्ट होत असलेल्या जुन्या किंवा फलधारणा न करणाऱ्या झाडांना विद्यापीठाच्या ‘पुनर्तोजीवन’ तंत्रज्ञानाच्या वापरातून नव्याने फलधारणेयोग्य बनवता येऊ शकते. यामध्ये त्या झाडाच्या फांद्या विशिष्ट पद्धतीने छाटून, फवारणी, खते पुरवठा करावा लागतो. तिसरी पद्धत म्हणजे नष्ट होत असलेल्या किंवा जुन्या गावरान आंब्याच्या झाडापासून डॉ.पंदेकृविच्या ग्राफ्टिंग तंत्रज्ञानाने हजारो गावरान आंब्याच्या कलमा तयार करता येऊ शकतात.

- डॉ. सुरेंद्र पाटील, प्राध्यापक, फळशास्त्र विभाग, डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठ अकोला