Flight duty time Norms बऱ्याचदा होतं असं की, विमानाचे वैमानिक थकवा आलाय किंवा नियमित ड्युटीचे तास पूर्ण केलेत असं म्हणत विमानाचं उड्डाण करण्यास नकार देऊ शकतात. वैमानिकांच्या अशा वागण्याने प्रवाशांना मोठ्या त्रासाला सामोर जावं लागत असलं तरी हे नेहमीच घडतं.

आता रविवारीच घडलेली घटना बघा, लखनौ येथील इंडिगोच्या पायलटने थकवा जाणवत असल्याचं कारण देत चेन्नईच्या दिशेने उड्डाण करण्यास नकार दिला.

अशीच आणखी एक घटना गेल्या आठवड्यात उघडकीस आली. एअर इंडियाचे लंडन-दिल्ली विमान दिल्लीतील खराब हवामानामुळे दिल्लीहून जयपूरला वळवण्यात आलं होतं. यावेळी पायलटने फ्लाइट ड्युटी टाइम लिमिटेशन (FDTL) चं कारण देत जयपूर ते दिल्ली उड्डाण करण्यास नकार दिला.

मग या पायलटला कोणी काही बोलत नाही का? असा प्रश्न सहज तुमच्या मनात येईल. पण त्यांच्यासाठी बरेच नियम असतात आज ते जाणून घेऊ.

फ्लाइट ड्युटी वेळेचे नियम काय आहेत?

पायलट आणि विमान कंपन्या सामान्यतः फ्लाइट ड्युटी वेळेचे नियम पाळतात. फ्लाइटमध्ये उपस्थित असलेल्या कर्मचाऱ्यांना त्यांचे काम व्यवस्थितपणे करता यावे यासाठी हे नियम करण्यात आले आहेत. यासोबतच त्यांच्या आणि विमानात बसणाऱ्या प्रवाशांच्या सुरक्षिततेच्या दृष्टीने हे नियम करण्यात आले आहेत.

जागतिक स्तरावर, प्रवाशांच्या सुरक्षिततेला प्राधान्य देण्यासाठी FDTL नियम महत्त्वाचे मानले जातात. या नियमांनुसार, जर वैमानिकाला थकल्यासारखे वाटत असेल, तर प्रवाशांच्या सुरक्षेसाठी पायलटच्या बाजूने कोणताही धोका पत्करला जात नाही. कारण वैमानिकाचा थकवा हे विमान चालवताना मानवी चुकांचे प्रमुख कारण म्हणून पाहिले जाते.

हे भीषण अपघाताचे कारण बनू शकते. भारतातील विमान वाहतूक नियामक DGCA FDTL अनुपालनासाठी एअरलाइन्स तसेच फ्लाइट क्रूवर बारीक लक्ष ठेवते.

आंतरराष्ट्रीय नागरी विमान वाहतूक संघटना काय म्हणते?

आंतरराष्ट्रीय नागरी उड्डयन संघटनेच्या आदेशात असे म्हटले आहे की ज्या देशामध्ये विमान ऑपरेटर किंवा विमान कंपनी असेल तो देश क्रूच्या थकव्याचे व्यवस्थापन करण्याच्या उद्देशाने नियम बनवेल. या अंतर्गत, देशाच्या नागरी उड्डयन प्राधिकरणांनी उड्डाणाची वेळ, त्याचा कालावधी, कर्तव्य कालावधी आणि इतर मर्यादांसाठी नियम जारी करणे आवश्यक आहे.

भारतात हे नियम DGCA द्वारे जारी केले जातात. यासोबतच त्यांच्यावर देखरेख ठेवली जाते. भारतात, डीजीसीए दररोज जास्तीत जास्त फ्लाइट ड्युटी कालावधी आणि वेगवेगळ्या श्रेणींवर अवलंबून फ्लाइटचे लँडिंग निश्चित करते. यामध्ये अल्ट्रा-लाँग-ऑल फ्लाइटच्या ऑपरेशनसाठी विशिष्ट मार्गदर्शक तत्त्वे आणि मानदंड देखील समाविष्ट आहेत.

विशेष परिस्थितीत सवलत उपलब्ध आहे

हवामानाशी संबंधित समस्यांमुळे जेव्हा फ्लाइट वळवली जाते तेव्हा ही विशेष परिस्थिती लक्षात घेऊन एअरलाइन्स आणि फ्लाइट क्रू यांना काही सूट मिळते. नागरी विमान वाहतूक मंत्रालयाच्या (MoCA) मते, हे नियम ICAO मानकांवर आधारित आहेत.

यूएस एव्हिएशन रेग्युलेटर फेडरल एव्हिएशन अ‍ॅडमिनिस्ट्रेशन (FAA) आणि युरोपियन युनियन एव्हिएशन सेफ्टी एजन्सी (EASA) नुसार प्रत्येक विमान कंपनीने स्वतःचा FDTL योजना तयार करणे आवश्यक आहे.

डीजीसीएच्या नियमानुसार एखाद्या एअरलाइन्सच्या वैमानिकाने निर्दिष्ट वेळ मर्यादा ओलांडल्यावर त्याला विमान चालवण्यास मनाई केली जाते. याशिवाय, फ्लाइट क्रू मेंबरला थकवा आल्याची माहिती किंवा संशय असल्यास, फ्लाइट क्रू मेंबरला फ्लाइट ऑपरेट करण्यास सांगितले जात नाही.

एअरलाइन्स आणि क्रू मेंबर्सची जबाबदारी काय आहे?

एअरलाइन्सला फ्लाइट क्रू रोस्टर अगोदर तयार करावे लागते. रोस्टर किमान सात दिवसांसाठी जारी केले जावे आणि त्यात साप्ताहिक विश्रांतीचा कालावधी स्पष्टपणे नमूद केलेला असावा. फ्लाइट क्रू सदस्यांना थकवा व्यवस्थापनाचे प्रशिक्षण दिले जाते.

याशिवाय त्याचा अहवाल सांभाळणे आवश्यक असते. गरज भासल्यास डीजीसीए एअरलाइन्सकडून हा अहवाल मागवू शकते. FDTL नियम फ्लाइटच्या क्रू सदस्यांची जबाबदारी आणि उत्तरदायित्व देखील निर्धारित करतात. याच कारणास्तव वैमानिकांनी विमान चालवण्यास नकार दिल्याची प्रकरणे समोर येत आहेत.