1930 च्या दशकात तेलाचे साठे सापडल्यापासून सौदी अरेबियाचे तेल बाजारावर वर्चस्व आहे. पण आज परिस्थिती बदलली आहे की, सौदी अरेबियाला आता तेलाच्या बाजारपेठेत रशियाकडून आव्हानाला सामोरे जावे लागत आहे.

दरम्यान पाश्चात्य देशांनी लादलेल्या आर्थिक निर्बंधांमुळे रशिया चीन आणि भारताला सवलतीच्या दरात मोठ्या प्रमाणात तेल निर्यात करत आहे.

ब्लूमबर्ग या वृत्तसंस्थेत प्रसिद्ध झालेल्या वृत्तात असेही म्हटले आहे की, रशिया ज्या प्रकारे आशियाई तेल बाजारपेठेत स्थान मिळवत आहे. ती सौदी अरेबियासाठी धोक्याची घंटा आहे. सुप्रसिद्ध तेल उद्योग विश्लेषक पॉल सॅन्की यांच्या मते, आशियाई बाजारात रशियन तेलाचा प्रवेश सौदी तेलाच्या किमती कमी करत आहे.

सौदी अरेबिया गेल्या काही दिवसांपासून तेल बाजारात छोट्या विक्रेत्यांवर लक्ष ठेवून त्यांना कमी किमतीत तेल न विकण्याचा इशारा देत आहे.

मंगळवारी देखील, सौदी अरेबियाचे ऊर्जा मंत्री अब्दुलअजीज बिन सलमान यांनी लहान विक्रेत्यांना आर्थिक दृष्ट्या इशारा दिला आहे. या इशाऱ्यानंतर देखील सौदी तेलाच्या किमतीतही थोडी वाढ झाल्याचे दिसून आले.

सौदी तेलाच्या कमी किमतीमागे शॉर्ट सेलर हे देखील एक कारण असल्याचे पॉल सांके यांचे मत आहे. परंतु सौदी अरेबियाने या शॉर्ट-सेलर्सपेक्षा रशियावर अधिक लक्ष केंद्रित केले पाहिजे.

तेल बाजारात रशियाच्या प्रवेशाने सौदी अरेबियाला धक्का बसला

तेल निर्यातीबाबत दोन तेल दिग्गजांमधील स्पर्धेचे प्रमुख कारण म्हणजे रशियाचा सौदीचा तेल बाजारात प्रवेश. रशिया-युक्रेन युद्ध सुरू होण्यापूर्वी, रशिया मुख्यतः युरोपियन देशांमध्ये तेल निर्यात करत असे. ज्यामध्ये प्रामुख्याने सौदी अरेबिया. या आशियाई देशांमध्ये प्रामुख्याने भारत आणि चीनला तेल निर्यात करत असे.

मात्र रशिया-युक्रेन युद्धानंतर रशियावर आर्थिक निर्बंध लादण्यात आले. त्यामुळे रशिया युरोपीय देशांना तेल निर्यात करू शकत नाही. यानंतर रशियाने आपल्या अर्थव्यवस्थेचा वेग कायम ठेवण्यासाठी आशियाई देशांना अनुदानित किमतीत तेल निर्यात करण्यास सुरुवात केली.

आशियाई देशांच्या तेल बाजारपेठेत रशियाचा दर्जा वाढला आहे, याचा अंदाज यावरूनही लावता येतो की, रशिया-युक्रेन युद्धापूर्वी भारताच्या तेल बाजारपेठेत रशियाचा वाटा एक टक्क्यांहून कमी होता. पण आज सौदी अरेबिया, इराक आणि UAE सारखे देश सोडून भारत तेल निर्यात करणारा नंबर 1 देश बनला आहे. याशिवाय गेल्या महिन्यातच रशियाने आणखी एका आशियाई देश पाकिस्तानला अनुदानित किमतीत तेल निर्यात करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

रॉयटर्सच्या अहवालानुसार, एप्रिल महिन्यात रशियाकडून सागरी मार्गाने निर्यात करण्यात आलेल्या तेलांपैकी 70 टक्क्यांहून अधिक तेल भारतात आणि 20 टक्के चीनने आयात केले होते. गेल्या सात महिन्यांपासून रशिया हा भारताला सर्वात मोठा तेल पुरवठा करणारा देश आहे.