भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) ने आज (रविवार) आंध्र प्रदेशातील श्रीहरिकोटा येथून आपले पहिले छोटे उपग्रह प्रक्षेपण वाहन SSLV-D1 प्रक्षेपित करून इतिहास रचला. SSLV-D1 ने 750 विद्यार्थ्यांनी तयार केलेला 'आझादी सॅट' आणि पृथ्वी निरीक्षण उपग्रह-02 (EOS-02) उपग्रह देखील वाहून नेला आहे. देशातील सर्वात लहान रॉकेटचे प्रक्षेपण यशस्वी झाले असले तरी मोहिमेच्या अंतिम टप्प्यात शास्त्रज्ञांच्या पदरी निराशाच आली आहे.

वास्तविक, इस्रोचे अध्यक्ष एस सोमनाथ यांनी सांगितले की SSLV-D1 ने सर्व टप्प्यांमध्ये अपेक्षेप्रमाणे कामगिरी केली आणि उपग्रहाला कक्षेतही ठेवले. परंतु मोहिमेच्या अंतिम टप्प्यात काही डेटा हरवल्याने उपग्रहाशी संपर्क तुटला आहे. इस्रो मिशन कंट्रोल सेंटर डेटा लिंक मिळविण्यासाठी सतत प्रयत्न करत आहे. लिंक स्थापित होताच आम्ही देशाला कळवू.

SSLV-D1 भारतातील सर्वात लहान रॉकेट

SSLV-D1 हे देशातील सर्वात लहान रॉकेट आहे. 110 किलो वजनाचे एसएसएलव्ही हे घन अवस्थेतील सर्व भागांसह तीन-चरणांचे रॉकेट आहे. हे केवळ 72 तासांत एकत्र केले जाऊ शकते. तर उर्वरित प्रक्षेपण वाहनाला सुमारे दोन महिने लागतात.

EOS-02 आणि आझादी उपग्रहाची वैशिष्ट्ये

मायक्रो-क्लास EOS-02 उपग्रहामध्ये प्रगत ऑप्टिकल रिमोट सेन्सिंग आहे जे इन्फ्रारेड बँडमध्ये कार्यरत आहे आणि उच्च अवकाशीय रिझोल्यूशनसह येत आहे आणि त्याचे वजन 142 किलो आहे. EOS-02 10 महिने अंतराळात कार्यरत असेल. आझादी सैठ हे आठ किलोचे क्यूबसॅट असून, त्यात सरासरी ५० ग्रॅम वजनाची ७५ उपकरणे आहेत.स्वातंत्र्याच्या ७५ व्या वर्धापनदिनानिमित्त ग्रामीण भारतातील सरकारी शाळांच्या विद्यार्थिनींनी इस्रोच्या शास्त्रज्ञांच्या मदतीने हे बनवले आहे. त्याच वेळी, स्पेस किड्स इंडियाच्या विद्यार्थ्यांच्या टीमने पृथ्वीवरील प्रणालीची रचना केली जी उपग्रहाकडून डेटा प्राप्त करेल. हा उपग्रह नवीन तंत्रज्ञानाने सुसज्ज आहे जो वनीकरण, कृषी, भूविज्ञान आणि जलविज्ञान यांसारख्या क्षेत्रात काम करेल.

या रॉकेटच्या प्रक्षेपणामुळे पीएसएलव्हीचा भार कमी होणार

SSLV रॉकेटच्या प्रक्षेपणामुळे PSLV लहान उपग्रहांच्या भारातून मुक्त होईल कारण ते सर्व काम आता SSLV द्वारे केले जाईल. अशा स्थितीत पीएसएलव्ही मोठ्या मोहिमेसाठी तयार होईल.

भविष्यात वाढणाऱ्या लहान सॅटेलाइट मार्केटसाठी उपयुक्त

SSLV-D1 हे वाढत्या लहान सॅटेलाइट मार्केट आणि भविष्यात प्रक्षेपण लक्षात घेऊन प्रभावी ठरणार आहे. लॉन्च झाल्यानंतर परदेशातही त्याची मागणी वाढेल. SSLV 500 किलो वजनाचा पेलोड वाहून नेण्यास सक्षम आहे, जो उपग्रहाला 500 किमी उंचीवर कक्षेत ठेवेल. त्या तुलनेत, पीएसएलव्ही सन सिंक्रोनस ऑर्बिटमध्ये म्हणजेच 600 किमी वरच्या कक्षेत 1750 वजनाचा पेलोड ठेवू शकतो.

SSLV चे फायदे

1) स्वस्त आणि कमी वेळात तयार होतो.

2) 34 मीटर उंचीचा SSLV 2 मीटर व्यासाचा आहे, 2.8 मीटर व्यासाचा PSLV यापेक्षा 10 मीटर जास्त आहे.

3) हा SSLV पृथ्वीच्या कमी कक्षेत छोटे उपग्रह ठेवण्यास सक्षम असेल.

4) एसएसएलव्हीच्या प्रक्षेपणामुळे शक्तिशाली पीएसएलव्ही लहान उपग्रहांच्या भारातून मुक्त होईल. कारण आता ते सर्व काम SSLV करेल.