आज जागतिक मधमाशी दिन. लहानपणी एकदातरी मधमाशी चावून तुमचा डोळा सुजला नसेल तर काय बालपण जगलात तुम्ही? काही जणांनी तर झाडावर चढून मधही काढला असेल... ती मजा तर काही औरचं... स्वत:च्या हाताने झाडावरून काढलेल्या मधाची गोडी कशातंच मिळणार नाही. खेड्यात बालपण घालवणाऱ्यांनी हे सगळं अनुभवलं असेल. मधमाश्यांचा आपल्याला काय फायदा आहे माहितीये का? मधमाश्याच्या पोळ्यापासून आपल्याला फक्त मध मिळतो एवढंच आपल्याला माहिती असेल तर थांबा. एवढ्या किरकोळ किड्याचे एवढं काय महत्त्व? असा प्रश्न आपल्याला पडला असेल पण मधमाश्या पृथ्वीवरून नष्ट झाल्या तर मानव फक्त चारंच वर्षे जगू शकेल असं आईन्स्टाईनने सांगितलं होतं.

मधमाशी. आपल्या नखाएवढा किडा. पण त्याचं निसर्गाच्या जीवचक्रामध्ये खूप महत्त्वये. तुम्हाला माहितीये का एखाद्या फुलावर मधमाश्या का बसलेल्या असतात? कधी विचार केलाय का? मला तर लहानपणी वाटायचं की त्या फुलांमधून गोडवा शोषून घेतात आणि आपल्या पोळ्यात टाकतात मग आपल्याला गोड मध खायला मिळतो. पण खरं तर मधमाश्या परागीभवनाच्या प्रक्रियेमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावत असतात. परागीभवन म्हणजे वनस्पतीमधील प्रजननाचा महत्त्वाचा भाग. परागीभवन झाले तरंच वनस्पती आपले बीज तयार करत असते.

मधमाश्याशिवाय वनस्पतीमधील परागीभवनाची प्रक्रिया पूर्ण होऊ शकत नाही. साध्या आणि सरळ भाषेत सांगायचं झालं तर मधमाशा संपल्या तर परागीभवन थांबेल आणि परागीभवन थांबले तर वनस्पतीचं बीज तयार होणं थांबेल आणि उत्पन्न घटेल. सरळसरळ विचार केला तर उत्पन्न घटेल आणि आपल्या अन्नात तुटवडा निर्माण होईल. आता समजलं असेल तुम्हाला मधमाश्याचं महत्त्व.

लहानपणी आपल्याला गावाकडे ठिकठिकाणी मधमाश्यांचं पोळं दिसायचं पण आता सहसा कुठे दिसत नाही. म्हणजे तुलना केली तर आता मधमाशा खूप कमी झाल्या आहेत. याचं कारण म्हणजे बेसुमार वृक्षतोड, वाढते काँक्रिटिकरण, शेतीमध्ये रासायनिक खते आणि किटनाशकांचा भरमसाट वापर. या सर्वामुळे मधमाशा कमी होऊ लागल्या आहेत. पण मधमाश्यांच्या संवर्धनासाठी आपण सर्वांनी प्रयत्न केले पाहिजेत.

मधमाश्यांना वाचवण्यासाठी आपण काय करू शकतो?

• मधमाश्याचं पोळं तुमच्या घराच्या जवळपास असेल तर त्याला त्रास देऊ नका. सांभाळून राहा.

• देशी फुलझाडांची आणि फळझाडांची लागवड करा

• शेतकऱ्यांनी नैसर्गिक शेतीचा अवलंब करा.

• रसायन मुक्त धान्याची आणि फळे विकत घ्या. (त्यामुळे नैसर्गिक शेती करण्याकडे शेतकऱ्यांचा कल वाढेल.)

मधमाशांचं संवर्धन करणं आपलं सर्वांचंच काम आहे ते आपण सर्वांनीच करायला पाहिजे. कारण मधमाशी जरी लहान असली तरी तिच्याशिवाय परागभवनाची प्रक्रिया होऊच शकत नाही. म्हणूनच नोबेल पारितोषिक विजेता अल्बर्ट आईन्स्टाईन सुद्धा म्हटला होता की "मधमाशा पृथ्वीवरून नष्ट झाल्या तर मानव फक्त चारंच वर्षे जगू शकेल." म्हणून आज जागतिक मधमाशी दिनानिमित्त मधमाशी संवर्धनाचा संकल्प करूया.