सोलापूर : भारतीय सैन्यात नोकरी मिळवून देशाची सेवा करणे ही अभिमानाची बाब आहे. चांगली कारकीर्द, सैन्यात उच्चस्तरीय जीवनशैली जगण्याची संधी असतानाही सैन्यात भरती होऊन आपण देशाची सेवा देखील करू शकता. सैन्यात 17.5 ते 34 वर्षे वयोगटातील तरुणांना नोकऱ्या उपलब्ध आहेत. त्यासाठी सैन्याद्वारे भरतीचे विविध पर्याय निश्‍चित केले गेले आहेत. चला तर मग भारतीय सैन्यात नोकरी मिळवण्यासाठीच्या सर्व पर्यायांबद्दल जाणून घेऊया. 

सर्वांत मोठ्या भारतीय सैन्यात काम करण्याची इच्छा प्रत्येक तरुणामध्ये आहे; कारण त्यामध्ये काम करणे केवळ नोकरी नव्हे तर सन्मान आणि अभिमानाची बाब आहे. सैन्यात काम करताना तुम्हाला प्रतिष्ठा, उत्कृष्ट करिअर, चांगली जीवनशैली, चांगला पगार आणि सुविधा आदी मिळून देशाची सेवा करण्याची संधीही मिळते. हेच कारण आहे की 1 एप्रिल 1895 रोजी स्थापना झालेल्या म्हणजेच सव्वाशे वर्षे जुन्या या संस्थेमध्ये नोकरी मिळवण्याचे जवळजवळ प्रत्येक तरुणाचे स्वप्न आहे. भारतीय सैन्यात नोकरी मिळण्यासाठी कोणते पर्याय उपलब्ध आहेत आणि त्यांच्यासाठी कोणती शैक्षणिक पात्रता व वयोमर्यादा विहित करण्यात आली आहे, ते आज आपण पाहूया. 

भारतीय सैन्यात नोकरी मिळवण्यासाठीचे हे पर्याय आहेत 
भारतीय सैन्यात नोकरी मिळवण्यासाठी, युवा सैन्याद्वारे आयोजित केलेल्या विविध भरती प्रक्रिया गटांनुसार अर्ज करू शकतात आणि निवड झाल्यास देशसेवेत योगदान देऊ शकतात. 

सैन्य भरती रॅलीद्वारे सैनिक म्हणून प्रवेश 
भारतीय सैन्यात विविध कर्तव्यांसाठी ट्रेड्‌समॅन, नर्सिंग सहाय्यक, तांत्रिक लिपिक / स्टोअर कीपर आणि जनरल ड्यूटीसाठी शिपाई व सैनिक भरतीसाठी सैन्य भरती रॅलीचे (आर्मी रिक्रूटमेंट रॅली) आयोजन केले जाते. सैन्यातर्फे देशभरातील विविध ठिकाणी विविध तळांवर भरती मेळावे आयोजित केले जातात. सैन्यदलाच्या भरती पोर्टल joinindianarmy.nic.in येथे जाऊन उमेदवारांना सैन्य भरती रॅली कार्यक्रमाची माहिती मिळू शकेल. आठवी / दहावी / बारावी / आयटीआय भरती रॅलीद्वारे भरण्यात येणाऱ्या कॉन्स्टेबल पदे भरण्यासाठी निश्‍चित केली जातात. वयोमर्यादा 17.5 ते 23 असावी. 

सैन्यात हवालदार व नायब सुभेदार म्हणून थेट भरती 
भारतीय लष्कराकडून हवालदार पदावर सर्व्हेअर ऑटो कार्टो (इंजिनिअर) या पदांसाठी वेळोवेळी भरती केली जाते. या पदांसाठी गणित व विज्ञान विषयांबरोबरच 10 + 2 आणि बीए / बीएस्सी पास 20 ते 25 वयोगटातील उमेदवार अर्ज करू शकतात. 

तसेच हवालदार (शिक्षा)ची भरती देखील सैन्यामार्फत केली जाते, ज्यासाठी ग्रुप एक्‍समध्ये एमए / एमएस्सी / एमसीए किंवा बीए / एमएस्सी / एमसीए केलेले याबरोबरच बीएड केलेले उमेदवार आणि ग्रुप वायसाठी बीएस्सी / बीए / बीसीए (आयटी) बीएडशिवाय अर्ज करू शकतात. 

त्याचबरोबर नायब सुभेदार पदासाठी केटरिंग जेसीओ (एएससी) आणि धार्मिक शिक्षक (जेसीओ)च्या भरती देखील सैन्याद्वारे घेतल्या जातात. केटरिंग जेसीओ (एएससी) पदांसाठी हॉटेल मॅनेजमेंट अँड केटरिंग टेक्‍नॉलॉजीमधील डिप्लोमा 10 + 2 सह 21 ते 27 वर्षांचे तरुण अर्ज करू शकतात. त्याचबरोबर 27 व 34 वर्षे वयाचे धर्माशी संबंधित पदवीधर धार्मिक शिक्षक (जेसीओ) पदांसाठी अर्ज करण्यास पात्र असतात. 

शिपाई, हवालदार आणि नायब सुभेदार म्हणून थेट भरती म्हणून झालेले उमेदवार सेवेच्या पदोन्नतीनंतर सुभेदार मेजर पदावर येऊ शकतात, हे उमेदवारांनी लक्षात घ्यावे. त्यापेक्षा वरील पदांसाठी सैन्याद्वारे वेगळी भरती प्रक्रिया राबविली जाते. चला जाणून घेऊया त्याबाबत... 

सैन्यात लेफ्टनंट म्हणून दाखल 
भारतीय सैन्यात सुभेदार मेजरच्या पदापेक्षा लेफ्टनंट पदाची भरती केली जाते. लेफ्टनंट पदावर भरतीसाठी सैन्याने अनेक प्रवेश पर्याय दिले आहेत. त्यात एनसीसी स्पेशल, एसएससी, आयएमए, 10 + 2 टेक्‍निकल, एनडीए, जेएजी, टीजीसी, यूईएस, टीजीसी (एज्युकेशन) यांचा समावेश आहे. कोणत्याही प्रवेश पर्यायातून लेफ्टनंट पदावर प्रवेश घेतलेल्या उमेदवाराला सेवेच्या दरम्यान पदोन्नती मिळवताना सैन्यात सर्वसाधारण पदावर जाण्याची संधी असते. लेफ्टनंट रॅंकवर असलेल्या विविध प्रवेश पर्यायांसाठी ठरविलेल्या पात्रतेच्या निकषांबद्दल जाणून घेऊया... 

एनसीसी स्पेशल (पुरुष आणि महिला) 
कोणत्याही मान्यताप्राप्त विद्यापीठाचे कमीत कमी 50 टक्के गुणांसह ए किंवा बी ग्रेडमधील एनसीसी प्रमाणपत्रधारक 19 ते 25 वर्षांपर्यंतचे तरुण अर्ज करण्यास पात्र असतात. 

शॉर्ट सर्व्हिस कमिशन (तांत्रिक - पुरुष व महिला) 
बीई किंवा बीटेक किंवा बीआर्क किंवा बीएससी किंवा एमएससी संगणक पदवी प्राप्त 19 ते 27 वर्षे वयोगटातील तरुण अर्ज करू शकतात. 

शॉर्ट सर्व्हिस कमिशन (नॉन टेक्‍निकल) 
19 ते 25 वर्षे वयोगटातील तरुण ज्यांनी मान्यताप्राप्त विद्यापीठ किंवा संस्थेतून कोणत्याही विषयात पदवी उत्तीर्ण केलेले तरुण अर्ज करू शकतात. 

इंडियन मिलिटरी ऍकॅडमी (नॉन टेक्‍निकल) 
आयएमएमध्ये नॉन टेक्‍निकल पदांसाठी थेट भरतीदेखील केली जाते, ज्यासाठी 19 ते 24 वर्षांपर्यंतचे पदवीधर उमेदवार अर्ज करण्यास पात्र आहेत. 

10 + 2 टेक्‍निकल (टीईएस) 
भारतीय लष्करामध्ये भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र आणि गणिताच्या विषयात किमान 70 टक्के गुणांसह 10 + 2 उत्तीर्ण तरुणांची तांत्रिक भरती योजना आयोजित केली जाते. यासाठी वयोमर्यादा 16.5 वर्षे ते 19.5 वर्षे आहे. 

एनडीए भरती 
भारतीय सैन्य दलात लेफ्टनंट पदावर भरतीसाठी एक पर्याय म्हणजे राष्ट्रीय लोक सेवा आयोग (यूपीएससी) ने आयोजित राष्ट्रीय संरक्षण ऍकॅडमी (एनडीए) परीक्षा. वर्षातून दोनदा आयोगामार्फत ही परीक्षा घेतली जाते. या परीक्षेस बसण्यासाठी उमेदवारांनी भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र आणि गणिताच्या विषयासह 10 + 2 उत्तीर्ण केले पाहिजे. 

जेएजी (पुरुष व महिला) 
भारतीय सैन्यात कायदेशीर दलात प्रवेशासाठी जेएजी (पुरुष व महिला) भरती प्रक्रिया घेतली जाते, ज्यासाठी एलएलबी किमान 55 टक्के गुणांसह आणि बार कौन्सिल ऑफ इंडिया किंवा बार कौन्सिलमधून विविध राज्यांमधून नोंदणीकृत युवक अर्ज करू शकतात. या भरतीसाठी किमान वयोमर्यादा 21 वर्षे व जास्तीत जास्त 27 वर्षे आहे. 

टीजीसी 
सैन्य दलात भरतीसाठी आणखी एक तांत्रिक पदवी अभ्यासक्रम आयोजित केला जातो. यासाठी किमान पात्रता बीई किंवा बीटेक किंवा बीएआरसी किंवा एमएस्सी संगणक अभियांत्रिकी आहे. तसेच उमेदवाराचे वय 19 ते 27 वर्षांदरम्यान असले पाहिजे. 

यूईएस 
अभियांत्रिकी पदवी अभ्यासक्रमाच्या अंतिम वर्षाच्या पहिल्या वर्षात शिकणारे तरुण सैन्यात यूएस भरतीसाठी अर्ज करण्यास पात्र आहेत. तसेच, यूईएसच्या उमेदवाराचे वय 19 ते 24 वर्षे दरम्यान असणे आवश्‍यक आहे. 

टीजीसी (एज्युकेशन) 
लष्कराच्या एज्युकेशन कोअर व सिनिअर रॅंकवर भरतीसाठी सैन्यात टीजीसी (एज्युकेशन) प्रक्रिया राबवली जाते. यासाठी प्रथम किंवा द्वितीय श्रेणीत एमए किंवा एमएस्सी पदवी उत्तीर्ण झालेल्या 23 वर्षे ते 27 वर्षांपर्यंतचे तरुण अर्ज करू शकतात. 

सीडीएस 
एनडीएप्रमाणेच केंद्रीय लोकसेवा आयोग (यूपीएससी) द्वारा आयोजित संयुक्त संरक्षण सेवा (सीडीएस) परीक्षा देखील एक पर्याय आहे. या परीक्षेस बसण्यासाठी उमेदवारांनी पदवीधर असणे आवश्‍यक आहे. तसेच उमेदवाराचे वय 20 वर्षे ते 24 वर्षे असावे.