ब्रिटनच्या लाखो नागरिकांनी ब्लड प्रेशर कमी करण्यासाठी घेतलेल्या गोळ्या मधुमेहाच्या (Diabetes) संकटाचा सामना करण्यास मदत करू शकतात, असे एका अभ्यासात समोर आलं आहे. ऑक्सफर्ड आणि ब्रिस्टॉलच्या संशोधकांना हे आढळून आले की, रक्तदाब कमी केल्याने मधुमेहाचा धोका कमी होतो. औषधोपचार किंवा निरोगी जीवनशैलीतील बदलांद्वारे हे साध्य करणे सोपे आहे. हे संशोधन टाइप २ मधुमेहाच्या वाढत्या धोक्याला आळा घालू शकतात, असे संशोधकांनी सांगितले.

मधुमेह म्हणजे काय? (What exactly is Diabetes?)

- मधुमेह ही आयुष्यभर राहणारी अशी स्थिती आहे ज्यामुळे एखाद्या व्यक्तीच्या रक्तातील साखरेची(Sugar) पातळी खूप जास्त होते.

मधुमेहाचे २ मुख्य प्रकार आहेत ( Types of Diabetes) -

- टाइप १ मधुमेह - जिथे शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती इन्सुलिन(Insulin) तयार करणाऱ्या पेशींवर हल्ला करून त्यांचा नाश करते

- टाइप २ मधुमेह - जिथे शरीर पुरेसे इंसुलिन(Insulin) तयार करत नाही किंवा शरीराच्या पेशी इन्सुलिनवर प्रतिक्रिया देत नाहीत

- टाइप २ मधुमेह हा प्रकार २ पेक्षा खूप सामान्य आहे. यूकेमध्ये, मधुमेह असलेल्या सर्व प्रौढांपैकी सुमारे ९० टक्के लोकांना टाइप २ आहे.

ही स्थिती शरीराला ग्लुकोजचे(Glucose) उर्जेमध्ये विघटन करण्यास सक्षम बनवते. याचे कारण असे की, ग्लुकोज हलविण्यासाठी पुरेसे इंसुलिन नाही किंवा उत्पादित इंसुलिन योग्यरित्या कार्य करत नाही. टाइप २ मधुमेहामुळे हृदयविकार, पक्षाघात, मज्जातंतूंचे नुकसान, पायाची समस्या, दृष्टी कमी होणे आणि अंधत्व येऊ शकते.

द लॅन्सेट मेडिकल जर्नलमध्ये म्हटलं गेलंय, ''रक्तदाब (Blood Pressure) कमी करणे ही नवीन सुरू होणारा टाईप २ मधुमेह रोखण्यासाठी एक प्रभावी मार्ग ठरू शकतो. हा पुरावा मधुमेह प्रतिबंधक अँटीहाइपरटेन्सिव्ह औषधांच्या निवडलेल्या वर्गांच्या संकेतास समर्थन देतो.''

हृदयविकाराचा झटका आणि स्ट्रोकपासून संरक्षण करण्यासाठी ओळखली जाणारी औषधे टाइप २ मधुमेहाची शक्यता देखील कमी करतात, असं हे नवीन संशोधन दर्शविते. ऑक्सफर्ड आणि ब्रिस्टल विद्यापीठांच्या संशोधकांनी १४५९३९ लोकांचा समावेश असलेल्या १९ जागतिक अभ्यासांच्या डेटाचे विश्लेषण केले. प्रत्येकाचा सरासरी ४.५ वर्षांचा मागोवा घेण्यात आला, त्या काळात ९८८३ लोकांना टाइप २ मधुमेह झाला. सिस्टोलिक ब्लड प्रेशरमध्ये ५ mmHg घट हे दर्शवते की, टाइप २ मधुमेहाचा धोका ११ टक्क्यांनी कमी करते. अशी घट सामान्य औषधे किंवा निरोगी जीवनशैलीतील बदलांद्वारे साध्य करणे सोपे आहे, असे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे.

त्यामुळे डॉक्टरांनी रक्तदाब कमी करण्यासाठी अँटी-हायपरटेन्सिव्ह औषध निवडताना रुग्णाला मधुमेह होण्याचा धोका विचारात घ्यावा. मेंडेलियन यादृच्छिकीकरण नावाच्या अनुवांशिक डेटा विश्लेषण पद्धतीचा वापर करून अँटी-हायपरटेन्सिव्ह औषधांच्या फायदेशीर प्रभावाची पुष्टी केली गेली.

अनुवंशिक कमी रक्तदाब असलेल्या लोकांना टाइप २ मधुमेहाचा धोका 12 टक्के कमी धोका असतो. टाईप १ मधुमेह हा एक प्रतिबंध न करता येणारा रोग आहे जो सहसा बालपणात विकसित होतो परंतु टाईप २ मोठ्या प्रमाणात टाळता येण्याजोगा आहे आणि लठ्ठपणाशी संबंधित आहे. या स्थितीमुळे अंधत्व, मूत्रपिंड निकामी होणे, हृदयविकाराचा झटका आणि स्ट्रोक होऊ शकतात. काही लोकांचे अवयव निकामी होतात.

तज्ञांनी यापूर्वी चेतावणी दिली आहे की, ब्रिटनच्या मधुमेहाच्या संकटामुळे 'NHS दिवाळखोर होण्याची भीती आहे कारण प्रिस्क्रिप्शनवर खर्च केलेल्या प्रत्येक आठ पौंडांपैकी एक आता आजारासाठी आहे. आरोग्य सेवेने गेल्या वर्षी इंग्लंडमध्ये मधुमेहविरोधी गोळ्या आणि इन्सुलिनच्या आवडींवर £१.१९ अब्ज खर्च केले जे २०१५-१६ च्या तुलनेत एक चतुर्थांश जास्त आहेत. प्रिस्क्रिप्शन डेटा केवळ फार्मास्युटिकल उपचारांची तपासणी करतो आणि अशा गुंतागुंतीला सामोरे जाण्यासाठी लागणारा खर्च वगळतो. इतर अभ्यासांनी NHS ला वर्षाला £१४ अब्ज किंवा प्रत्येक मिनिटाला £२५००० पेक्षा जास्त खर्च केला आहे.

यूकेमध्ये सुमारे पाच दशलक्ष लोकांना मधुमेह(Diabetes) असल्याचे मानले जाते, त्यातील दहापैकी नऊ जणांना टाइप 2 आहे. संशोधकांनी प्रत्येक प्लेसबोच्या तुलनेत २२ क्लिनिकल ट्रायल्समधून पाच प्रमुख प्रकारच्या ब्लड प्रेशर औषधांचे वेगवेगळे परिणाम तपासले,

ब्रिटीश हार्ट फाउंडेशनचे वैद्यकीय संचालक प्रोफेसर सर नीलेश सामानी (Nilesh Samani), ज्यांनी पुनरावलोकनास अंशतः निधी दिला आहे, म्हणाले: 'मधुमेह आणि उच्च रक्तदाब या दोन महत्त्वाच्या आणि वाढत्या समस्या आहेत ज्यामुळे एखाद्या व्यक्तीला हृदयासह इतर गंभीर आरोग्य गुंतागुंत निर्माण होऊन हल्ले आणि स्ट्रोक होण्याची शक्यता वाढते.

या संशोधनातून असे दिसून आले आहे की हे दोघे एकमेकांशी जोडलेले आहेत आणि रक्तदाब कमी करणे हा मधुमेह होण्याचा धोका कमी करण्याचा एक प्रभावी मार्ग असू शकतो.

इतर प्रकारची रक्तदाब-कमी करणारी औषधे संरक्षणात्मक नव्हती. कॅल्शियम चॅनेल ब्लॉकर्सचा मधुमेहाच्या जोखमीवर कोणताही परिणाम झाला नाही, तर बीटा-ब्लॉकर्स आणि थायझाइड लघवीचे प्रमाण वाढवणारे औषध हृदयविकाराचा झटका आणि स्ट्रोक टाळण्यासाठी त्यांचे ज्ञात फायदेशीर प्रभाव असूनही धोका वाढवतात. हा धोका आधीच ज्ञात आहे आणि ही औषधे लिहून देताना डॉक्टर त्याचा विचार करतात.

मधुमेहाच्या जोखमीवर विविध प्रकारच्या औषधांचा परिणाम मानवी शरीरात त्यांच्या कार्य करण्यावर अवलंबून असतो, असे मानले जाते. टाईप २ मधुमेह होण्याचा उच्च धोका असलेल्या रुग्णांना वजन नियंत्रणात ठेवण्याचा आणि निरोगी जीवनशैलीला अनुकरण करण्याचा सल्ला दिला जातो. परंतु संशोधकांचे म्हणणे आहे की यापैकी काही रुग्णांसाठी उपचार योजनेत आता ACEs आणि ARB चा विचार केला पाहिजे.