मंडणगड (रत्नागिरी) : आदर्श पिता म्हणून ज्यांना ओळखले जाते, ते सुभेदार रामजी सकपाळ यांच्या शिस्तीच्या कडक अंमलबजावणीमुळे बाबासाहेबांसारखा जागतिक कीर्तीचा विद्वान घडला. सुभेदार यांच्या निधनानंतर बाबासाहेबांना त्यांच्या आठवणीने कित्येकदा अश्रू अनावर झाल्याची आठवण सुदाम सकपाळ यांनी सांगितली. ते बाबासाहेबांच्या बालपण व विद्यार्थी दशेतील आठवणींना उजाळा देता

महापरिनिर्वाण दिनाच्या पूर्वसंध्येला ‘सकाळ’शी बोलताना सकपाळ म्हणाले, ‘‘ब्रिटिशांच्या ईस्ट इंडिया कंपनीत सुभेदार रामजी सकपाळ १८६६ साली भरती झाले. ब्रिटिश सरकारच्या कायद्यानुसार सैनिकांच्या कुटुंबीयांना सक्तीचे शिक्षण केले होते. वडील सुभेदारांनी हेडमास्तर पदवी घेतली असल्याने बाबासाहेबांचे इंग्रजी उत्तम होत गेले. 

हेही वाचा - जुनी पेन्शन योजना लागू करा ः शिक्षक संघ
 

बाबासाहेबांचे शिक्षण पूर्ण करण्यासाठी सुभेदारांनी फार मोठ्या खस्ता खाल्या. पुस्तकांसाठी पैशांची जुळवाजुळव करताना प्रसंगी मुली तुळसा व मंजुळा यांच्याकडे गळ घातली. त्यांनीही पेन्शन आल्यानंतर पैसे मिळतील, या विश्वासाने आपले दागिनेसुद्धा गहाण ठेवले. बाबासाहेबांना रात्री दोन वाजता अभ्यासाला उठवण्यासाठी ते रात्री जागेच राहात. त्यामुळे रात्री २ ते पहाटे ६ वाजेपर्यंत अभ्यास बाबासाहेब अभ्यास करीत. हळूहळू सवय लागली, हातात पुस्तक नसेल तर त्यांना चैनच पडत नसे. वकील झाल्यानंतर राजर्षी शाहू महाराज हे बाबासाहेबांच्या भेटीला आले असता, बाबासाहेबांच्या नम्र स्वभावाबद्दल  बोलताना म्हणाले होते की, आम्ही परंपरेचे राजे तुम्ही तर ज्ञानाचे.

वाचनात हरवून गेले अन्‌ करवला शोधून आणला बाबासाहेब भावाच्या लग्नासाठी आपल्या मूळगावी आंबडवे येथे आले असताना लग्नाला जाण्यास वेळ आहे, म्हणून निसर्गरम्य परिसरात वसलेल्या ग्रामदेवतेच्या देवळात पुस्तक वाचत बसले होते. वाचनात ते एवढे मग्न झाले की त्यांना सर्व गोष्टींचा विसर पडला. 
शोधाशोध झाली असता कळले की ते देवळात वाचन करीत बसले आहेत. वाचनात हरवून गेलेला करवला शोधून आणावा लागल्याची आठवण सकपाळ यांनी सांगितली.

हेही वाचा - तेलींनी आमने-सामने यावे ः शिवसेना
 

एक नजर

- सुभेदारांनी हेडमास्तर ही घेतली पदवी
- शिक्षणासाठी दागिनेसुद्धा ठेवले गहाण 
- रात्री २ ते पहाटे ६ वाजेपर्यंत अभ्यास
- राजर्षी शाहू महाराजांकडून ‘ज्ञानाचे राजे’ म्हणून गौरव

संपादन - स्नेहल कदम