International Yoga Day 2024 : भारताच्या ज्ञान आणि अध्यात्मिक परंपरेत योगाला महत्त्वाचे स्थान आहे, परंतु हजारो वर्षांनंतर हा योग आता जागतिक परंपरेचा एक भाग बनला आहे. आंतरराष्ट्रीय योग दिनाच्या माध्यमातून जगाच्या कानाकोपऱ्यात योगाचे महत्त्व अधोरेखित झाले आहे.

अनेक देशांमध्ये, केवळ भारतीय वंशाच्या गूढवाद्यांनीच नाही तर स्थानिक लोकांनीही आपल्या जीवनात योगाचा अंगीकार केला आहे आणि प्रशिक्षण घेतल्यानंतर इतरांनाही शिकवले आहे. योगाची ही जागतिक परंपरा भारताला जागतिक स्तरावर योगगुरू बनवते.

योगाची उत्पत्ती हजारो वर्षांपूर्वी झाली असे मानले जाते. हे भगवान शिवाशी संबंधित आहे. त्यांचे तांडव नृत्य देखील योग मानले जाते. यानंतर भारतीय ऋषी, संत आणि महापुरुषांनी योगाचा जगभर प्रचार केला. भगवान श्रीकृष्ण, बुद्ध, महावीर यांच्यानंतर पतंजलीचा योग जगभर ओळखला जातो.

बौद्ध काळात योग जगभर पोहोचला

वेदांमध्येही योगाचा उल्लेख आहे. पाश्चिमात्य जगातील विद्वानांचा असाही विश्वास आहे की योगाचा उगम इसवी सन पूर्व 500 मध्ये झाला. हा बौद्ध धर्माच्या प्रारंभाचा काळ मानला जातो. या काळात योग जगाचा एक भाग बनला. भगवान बुद्धांनी जिथे जिथे प्रवास केला आणि उपदेश केला, तिथे योगाचाही विस्तार झाला.

चीन, जपान, म्यानमार, कंबोडिया, सिंगापूर, कोरिया, व्हिएतनाम, भूतान, इंडोनेशिया, मलेशिया, अमेरिका आणि ऑस्ट्रेलिया व्यतिरिक्त, बौद्ध धर्माचा महत्त्वपूर्ण प्रभाव मानला जातो, जिथे योगाचा अवलंब केला गेला आहे. या देशांमध्ये योग शिकवला जातो आणि तो इथल्या जीवनशैलीचा एक भाग बनला आहे. लोक त्याचा व्यावसायिकपणे अवलंब करत आहेत.

विवेकानंदांनी शिकागो येथे योगाचा संदेश दिला

आधुनिक काळात स्वामी विवेकानंदांनी योगाच्या संदर्भात एक महत्त्वाची गोष्ट जगासमोर ठेवली होती. त्यांनी आपल्या ज्ञानयोग या पुस्तकातून योगाच्या रहस्यांवर प्रकाश टाकला. 17 अध्याय असलेल्या त्या पुस्तकात त्यांनी ज्ञानयोगाचे वर्णन ईश्वराशी भेट असे केले आहे.

शिकागो येथील धर्म संसदेत स्वामी विवेकानंदांनी योगाचे महत्त्व जगाला समजावून सांगितले. यानंतर अमेरिकेसह अनेक देशांमध्ये योगाची परंपरा प्रस्थापित झाली. योगसाधनेने केवळ जीवन सोपे होत नाही, तर त्याद्वारे आपले दैवतही शोधता येते, असे त्यांनी सांगितले.

स्वामी विवेकानंदांनंतर रमण महर्षी, परमहंस योगानंद आणि महर्षी महेश योगी यांसारख्या व्यक्तिमत्त्वांनी पाश्चात्य समाजाला योगाची ओळख करून दिली आणि त्याचे फायदे सांगितले. योगाची जागतिक परंपरा विकसित करण्यातही यामुळे खूप मदत झाली. (International Yoga Day)

जगात योगाचा स्वीकार होण्याचे कारण

योगाला जगभरात मान्यता मिळण्याचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे तो कोणत्याही प्रकारे धार्मिक विधींचा भाग नाही. जगातील सर्व धर्माच्या लोकांनी त्याचा सहज स्वीकार केला आहे. 2015 मध्ये, जेव्हा दरवर्षी 21 जून रोजी आंतरराष्ट्रीय योग दिवस साजरा करण्याची घोषणा करण्यात आली, तेव्हा सर्व इस्लामिक देशांनीही आनंदाने त्याचा स्वीकार केला. (Health)

खरं तर, योग हा शांती आणि आत्म-विकासाचा समानार्थी मानला जातो. ही एक प्रकारची शारीरिक आणि मानसिक क्रिया आहे, ज्याद्वारे आध्यात्मिक ज्ञान प्राप्त होते.