स्वराज्याचे धाकले धनी छत्रपती संभाजी महाराज. स्वराज्य संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराज यांचे पुत्र आणि स्वराज्याचे दुसरे छत्रपती संभाजी महाराज यांची १४ मे रोजी जयंती. नऊ वर्ष स्वराज्याचे छत्रपती म्हणून राहिलेल्या या राजाने आपल्या पराक्रमाने शत्रूला पाणी पाजले. पण स्वराज्यातीलंच काही फितुरांमुळे त्यांना शत्रूनं पकडलं होत. १६८० साली छत्रपती शिवरायांचं निधन झालं आणि संभाजी राजांवर स्वराज्याची धुरा आली. इसवी सन १६८१ साली त्यांचा राज्याभिषेक झाला आणि त्यांनी आपली स्वतंत्र राजमुद्रा तयार केली. पण या राजमुद्रेचा इतिहास आणि अर्थ आपल्याला माहितीये का?

१६ जानेवारी १६८१. स्वराज्याच्या दुसऱ्या छत्रपतींचा राज्याभिषेक. संभाजी राजे छत्रपती जाहले. पण नवीन राज्य चालवायला नवी राजमुद्रा लागते म्हणून त्यांनी आपल्या नव्या राज्याची नवी राजमुद्रा तयार केली. संस्कृत भाषेत असलेल्या या राजमुद्रेचा इतिहास पिंपळाच्या पानासारखा असून त्यावर १६ बुरूजे आहेत. त्यावर संस्कृतमध्ये काही ओळी लिहिल्या आहेत.

श्रीशंभो: शिवजातस्य मुद्रा द्यौरिव राजते |

यदं कसेविनी लेखा वर्तते कस्य नोपरी |

संभाजी महाराजांच्या राजमुद्रेवर वरील ओळी लिहिलेल्या असून "छत्रपती शिवरायांचे पुत्र छत्रपती संभाजी महाराज यांची ही राजमुद्रा जणूकाही स्वर्गीय तेजाने तळपत असून आकाशाप्रमाणे अमर्याद आहे. या राजमुद्रेच्या आश्रयात प्रत्येक माणूस, प्रत्येत प्राणीमात्र महाराजांच्या छत्रछायेखाली असेल." असा छत्रपती संभाजी महाराजांच्या या राजमुद्रेचा मराठीतून अर्थ होतो.

त्यांच्या राज्यभिषेकानंतर त्यांनी आपल्या अतुलनीय पराक्रमाणे औरंगजेबाच्या एकाही सैनिकाला स्वराज्याच्या सीमेत प्रवेश करू दिला नव्हता. त्यांच्या पराक्रमाला सर्व शत्रू घाबरत असत. पण स्वराज्यातील काही लोकांनी फितुरू केली आणि स्वराज्याचे दुसरे छत्रपती औरंगजेबाच्या तावडीत सापडले होते.