लातूर : अंतरवाली सराटी येथील आंदोलनाच्या पार्श्वभूमीवर राज्य सरकारने मराठवाड्यातील सर्व जिल्ह्यांतील महसुली, शैक्षणिक व अन्य अभिलेखांमध्ये कुणबी, कुणबी मराठा व मराठा कुणबी जातीच्या नोंदीचा शोध सुरू केला आहे. जिल्ह्यात ९४६ पैकी वाडीवाघोली (ता. लातूर) गावात ‘कुणबी’च्या ४५ नोंदी आढळल्या आहेत.

१९५५-५६ मधील `क-ड` पत्रकावर या नोंदी असून दोन शेतकऱ्यांची नावे सन १९५१ च्या जनगणना रजिस्टरमध्ये आढळली असून तिथे त्यांच्या जातीची नोंद ‘मराठा’ आहे. यावरून मराठा व कुणबी एकच असल्याच्या व कुणबी म्हणजे मराठा समाजातील शेती करणारेच आहेत, या दाव्याला बळ मिळाले आहे.

नोंदी शोधासाठी जिल्हा प्रशासनाने दोन लाख ८१ हजार ६५६ अभिलेखांची तपासणी सुरू केली आहे. आतापर्यंतच्या शोधानुसार वाडीवाघोली येथील १९५५-५६ च्या क-ड पत्रकात कुणबीच्या ४५ च्या नोंदी आढळल्या. जिल्ह्यात केवळ एकाच गावात या नोंदी आढळल्या असून याच गावाच्या १९५१ जनगणना रजिस्टरमध्ये मात्र, मराठा जातीच्या नोंदी आहेत.

यात क-ड पत्रकात कुणबी असलेल्या दोघांची जात जनगणना रजिस्टरमध्ये मराठा आढळली असून उर्वरित ४३ जणांच्या नावाचा उल्लेख जनगणना रजिस्टरमध्ये नसल्याचे लातूरच्या उपविभागीय अधिकारी रोहिणी नऱ्हे - विरोळे यांनी सांगितले. यावरून मराठा व कुणबी एकच असल्याचे स्पष्ट असल्याचे जाणकारांचे म्हणणे आहे.

क-ड पत्रकात नाव व वडिलांच्या नावासमोर जातीची नोंद असते. क-ड पत्रक म्हणजे सध्याचा आठ अचा उतारा होय. त्यात गावच्या शिवारात असलेल्या जमिनींची एकत्रित माहिती आहे. यामुळेच शेती असलेला मराठा म्हणजे कुणबीच असल्याचेही समर्थन करणे शक्य झाले आहे. जुन्या अभिलेखांत शेती असलेल्यांच्या जातीच्या नोंदी दिसत असून मजूर व भूमिहिनांच्या जातीच्या नोंदी कुठेच नसल्याचे मोठी उणीव दिसत आहे.