मुंबईः सध्या कोरोना व्हायरसनं सर्वत्र विळखा घातला आहे. गेल्या तीन ते चार महिन्यांपासून सर्वच जण या व्हायरसचा सामना करताहेत. दिवसेंदिवस कोरोनाबाधित रुग्णांचा आकडा वाढतानाच दिसत आहे. या संकटातून आतापर्यंत कोणीच सुटू शकलं नाहीय. त्यातच एक वेगळी बातमी समोर आली. आतापर्यंत आपण या कोरोना व्हायरसची लागण मानव जातीला झालेली पाहिली आहे.  मात्र कोविडचा त्रास फक्त सांप्रत मानवजातीला सोसावा लागत नसून 22 हजार वर्षांपूर्वीच्या संस्कृतीलाही याचा फटका बसला आहे. कोकणातील अश्मयुगीन संस्कृतीच्या संशोधनावर कोविडचा परिणाम झाला आहे. या काळात संशोधनाचं काम धिम्मं झाल्याचं चित्र आहे. यासोबतच गड किल्ल्यांसह काही ऐतिहासिक वास्तूंच्या संवर्धानाच्या कामातही अडचणी येण्याची शक्यता आहे.

सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील  मालवण येथील कोळोशी गावात दोन वर्षांपूर्वी एका गुहेत अश्मयुगीन मानवाच्या खुणा आढळल्या होत्या. या ठिकाणी संशोधन, उत्खनन केल्यावर तेथे शेकडो दगडी अवजारांचे अवशेष आढळून आले होते. ही संस्कृती साधारण इसवी सनपूर्व 20 हजार वर्षापूर्वींची असू शकते, असा संशोधकांचा अंदाज आहे. मात्र, येथील संशोधन कामाला कोविडचा फटका बसला आहे. 

पावसाळ्यात उत्खनन होत नसले तरी रेकॉर्ड तयार करण्यासारखी कामे होतात. मात्र, पुरातत्व विभागाच्या अधिकाऱ्यांना कोविड ड्यूटी लावण्यात आली आहे. मात्र, तरीही हे अधिकारी वेळेचे नियोजन करुन संशोधनाबाबत कामे करत आहेत. तरीही कामावर याचा निश्चितच परिणाम झाल्याचं म्हणता येईल, असे पुरातत्व आणि वस्तूसंग्रहालयाचे संचालक डॉ. तेजस गर्गे यांनी सांगितले.

अधिक वाचाः  मुंबईनंतर आता ठाण्यात  'रेमडेसिविर' चा काळाबाजार करणारी टोळी अटकेत

कोविडचा परिणाम फक्त संशोधनावर होणार नसून संवर्धनावरही होण्याची शक्यता आहे. संशोधन आणि संवर्धनासाठी 24 कोटी रुपयांपर्यंतचा निधी मिळतो. यंदा हा निधी 30 कोटींपर्यंत वाढविण्यात आला होता. मात्र, लॉकडाऊनमुळे सरकारी उत्पन्नात घट झाल्याने निधी कमी मिळण्याची शक्यता आहे. पुरातत्व विभागाकडे कर्मचारी आणि संशोधकांची कमतरता असल्याने प्रकल्पानूसार तज्ज्ञ कर्मचाऱ्यांची नियुक्ती केली जाते. कोविडमुळे या नियुक्तीती अडचणी येऊ शकतात, असे एका अधिकाऱ्यानं सांगितलं.

• लॉकडाऊनचा चांगलाही परिणाम

लॉकडाऊनचा चांगला परिणामही झाला असल्याचे डॉ.गर्गे सांगतात. यामुळे विभागाचे संकेतस्थळ तयार करणे, वस्तूसंग्रहालयाचे अॅप्लिकेशन तयार करणे, जुनं डॉक्युमेंटशन करणे, अशी कामे सुरु असल्याचे सांगण्यात आले. नियमित वेळेत अशा कामांना फारसा वेळ मिळत नाही, असंही त्यांनी सांगितलं.

• असा लागला गुहेचा शोध

90 च्या दशकापासून कोकणात काताळशिल्प सापडण्याची सुरुवात झाली. या काताळशिल्पांचा शोध घेत असताना या गुहेचा शोध लागला. या गुहेचा आणि काताळशिल्पांचा निश्चितच संबंध असू शकेल, असेही डॉ.गर्गे यांनी सांगितले. यातील काही शिल्प दगडी अवजारांनी तर काही लोखंडी अवजारांनी कोरली असल्याची शक्यता आहे. त्यामुळे कोकणच्या पुरातन इतिहासाला नवी दिशाही मिळण्याची शक्यता आहे. 

• काताळशिल्पांच्या संवर्धनासाठी 6 कोटी

काताळशिल्पांच्या संवर्धनासाठी यंदा 6 कोटी रुपयांचा विशेष निधी मंजूर करण्याचा निर्णय घेण्यात आला होता. त्यामुळे हा निधी यंदा नाही मिळाला तरी, पुढील वर्षी मिळू शकेल.

संपादनः पूजा विचारे 

22 thousand year old human being hit by corona slows down research fossil culture Konkan