पाली, ता. २१ (वार्ताहर)ः श्रावण अमावस्या किंवा भाद्रपद अमावस्या तिथीला बैलपोळाचा सण प्रदेशानुसार साजरा केला जातो. या दिवशी शेतात बळीराजासोबत राबणाऱ्या बैलाप्रतीची कृतज्ञता व्यक्त केली जाते. विदर्भात या सणाला आगळेवेगळे महत्त्व असले तरी रागयड जिल्ह्यातील बैलगाडा शर्यंतीमुळे सणाला आगळावेगळा थाट असतो.
यांत्रिकीकरणाच्या युगातही जिल्ह्यात शेतीच्या मशागतीसाठी बैलांच्या नांगराला पसंती देतात. जिल्ह्यातील शेती तुकड्यामध्ये विभागली आहे. तसेच डोंगर उताराला लागून असलेल्या दुर्गम भागात शेती, शेताभोवती असलेल्या बांधांमुळे ट्रॅक्टर, नांगरणी करणे गैरसोयीचे होते, मात्र बैल कुठेही सहज नेले जाऊ शकतात. तसेच जमीन अधिक भुसभुशीत करतो. त्यामुळे पेरणी, लावणीच्या नांगरणीला नांगराला बैलांचा वापर करण्याला अधिक पसंती दिली जाते.
---------------------------------
शर्यतीमुळे विशेष महत्त्व
पनवेल, उरण, अलिबाग, कर्जत येथे बैलगाडा शर्यती जोमात होतात. पनवेल, उरण, कर्जत येथे ‘बिनजोड शर्यती’ खुल्या मैदानात होतात. अलिबागमध्ये समुद्राच्या वाळूवर शर्यती होतात. शर्यत बघण्यासाठी हजारो लोक जमतात. विशेष म्हणजे, रायगड जिल्ह्यात, नवी मुंबईत बैल पाळल्यानंतरच खरी किंमत किंवा प्रतिष्ठा ठरते. त्यामुळे बैलांचा थाट औरच असल्याचे रुपेश मुंगाजी यांनी सांगितले.
-----------------------------------
गोमातेप्रमाणेच बैलाचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. बैलाच्या साहाय्याने शेतामध्ये मशागत, नांगरणी करतो. अजूनही खेड्यापाड्यांमध्ये मालवाहतुकीसाठी बैलगाड्यांचा वापर होत आहे. गाई-बैलांच्या शेणाचा वापर करून घरातील अंगण सारवतो.
- नीलेश शिर्के, शेतकरी, पुई