आदिवासी बांधव जपताहेत पूर्वजांची परंपरा
प्रथेमुळे वारली, कातकरी समाज गौराईच्या पूजेपासून दूर

वाडा, ता. ३१ : गौराईचे रविवारी घरोघरी थाटात आगमन झाले; मात्र आदिवासींमधील वारली समाजाकडे गौराई आणण्याच्या कोणताही प्रथा प्रचलित नाही. हा समाज पूर्वजांपासून गौराईचे पूजन करीत नाही. ‘आपली गौराई वाघाने खाल्ली, तिची पूजा करू नका’ ही पूर्वजांची परंपरा आजही पालघर जिल्ह्यातील वारली समाज जपत असल्याची माहिती येथील समाजबांधवांनी दिली.

वारली समाजातील सुशिक्षित तरुण, उच्च पदस्थ अधिकारी तसेच विविध राजकीय पक्षांचे पुढारी, लोकप्रतिनिधी हेसुद्धा या गौराईच्या पूजनापासून दूर आहेत. वारली समाजात याबाबत दंतकथा सांगितली जाते. ‘वारली समाजातील एक कुटुंब जंगलामध्ये गौराईची पूजा करण्यासाठी फुले, वेली, पाने आणण्यासाठी जंगलात गेले होते. गौराईला घेऊन जंगलातून येत असताना या कुटुंबातील एका मुलीवर वाघाने हल्ला केला व तिला खाऊन टाकले. पूजन करण्यासाठी आणत असलेली गौराईही आमच्या मुलीला वाचवू शकली नाही, तिचे पूजन आम्ही का करायचे? आमची गौराई वाघाने खाल्ली,’ अशी ही दंतकथा वारलीत पूर्वजांपासून सांगितली जाते. अशीच प्रथा वाडा तालुक्यातील बिलोशी येथील कुणबी समाजातील काही कुटुंबांमध्येही आजही सुरू असल्याचे येथील रहिवासी सांगतात.

पालघर जिल्ह्यातील अन्य समाजात मात्र गौराईचे थाटात स्वागत केले जाते. पहिल्या दिवशी तिची ओटी भरून, दागिन्यांनी नटवून तिचे पूजन केले जाते, महिलांसाठी गौराईचे आगमन म्हणजे मोठा उत्सव असतो. गौराईच्या स्वागतापासून ते तिचे जागरण, पाठवणी होईपर्यंत पारंपरिक नृत्य, नाचगाणी रंगतात. दोन दिवसांनी तिचे भक्तिभावाने विसर्जन केले जाते.

गौराईला मांसाहारी नैवेद्य
भक्तिभावाने पूजन केल्या जाणाऱ्या गौराईला महालक्ष्मी, पार्वतीचे रूप मानले जाते. तर काही कुटुंबे गौराई ही आमची माहेरवाशीण असल्याचे सांगतात. माहेरवाशीण वर्षांतून एकदाच माहेरी येत असल्याने घरामध्ये बनविलेले शाकाहारी, मांसाहारी अशा सर्वच पदार्थांचा नैवेद्य गौराईला दाखवला जातो. विशेषतः मत्स्याहार (सुरमई, पापलेट, चिंबोरी) यांचा नैवेद्य दाखवून हा गौराईचा सण साजरा केला जातो.

पूर्वजांपासून गौराईचे पूजन आमच्या वारली, कातकरी समाजात केले जात नाही.
- संतोष साठे, सामाजिक कार्यकर्ते, आबिटघर