महिलांचा लोकल प्रवास धोक्यात
चार दिवसांत विनयभंगाच्या सात तक्रारी; सुरक्षेवर प्रश्नचिन्ह
सकाळ वृत्तसेवा
मुंबई, ता. ८ : मुंबईकरांची जीवनरेखा असलेल्या उपनगरी रेल्वेमध्ये महिला प्रवाशांचा प्रवास दिवसेंदिवस असुरक्षित होत चालला आहे. केवळ चार दिवसांत विनयभंगाच्या तब्बल सात तक्रारी नोंदल्या गेल्याने महिला सुरक्षेचा मुद्दा पुन्हा ऐरणीवर आला आहे. वाढती गर्दी, अपुऱ्या महिला फेऱ्या आणि तोकडी सुरक्षा यामुळे प्रवाशांमध्ये तीव्र नाराजी व्यक्त होत आहे. मध्य आणि पश्चिम रेल्वे मार्गांवरून दररोज सुमारे ७० लाख प्रवासी प्रवास करतात. त्यापैकी जवळपास २५ टक्के महिला प्रवासी आहेत. मात्र महिलांसाठी स्वतंत्र डबे आणि स्वच्छतागृहांची संख्या मर्यादित असल्याने त्रास वाढला आहे.
अलीकडेच पनवेल, वाशी आणि बोरिवली स्थानकांवर तीन विनयभंगाच्या घटना घडल्या आहेत. लोहमार्ग पोलिसांच्या आकडेवारीनुसार २३ ते २७ सप्टेंबरदरम्यान सात घटना घडल्या असून, त्यापैकी तीन स्थानक परिसरात आणि चार धावत्या लोकलमध्ये झाल्या.
गर्दीचा फायदा घेत महिलांना लक्ष्य केल्याचे पोलिस तपासात स्पष्ट झाले आहे. त्यामुळे रेल्वे पोलिसांच्या गस्त आणि सीसीटीव्ही नियंत्रणावरील कार्यक्षमतेवर गंभीर प्रश्न उपस्थित होत आहेत.

हेल्पलाइनवर ‘एक दाबा, दोन दाबा’चा त्रास
महिला सुरक्षेसाठी रेल्वेकडून हेल्पलाइन सुविधा उपलब्ध असली तरी ती आयव्हीआरएस प्रणालीवर आधारित असल्याने प्रत्यक्ष संपर्क साधण्यासाठी वेळ लागतो. ‘एक दाबा, दोन दाबा’ अशा सूचनांमुळे तातडीच्या प्रसंगी मदत मिळण्यात विलंब होतो, अशी महिला प्रवाशांची तक्रार आहे. त्यामुळे थेट मानवसहाय्य हेल्पलाइन सुरू करण्याची मागणी वाढत आहे.

सुरक्षा व्यवस्थेतील त्रुटी
गर्दी, गाड्यांचा विलंब आणि सुरक्षा व्यवस्थेतील त्रुटी यामुळे महिलांचा लोकल प्रवास अधिकच जोखमीचा बनत आहे. रेल्वे प्रशासनाने तातडीने कडक आणि परिणामकारक उपाययोजना राबवाव्यात, अशी मागणी महिला प्रवाशांकडून होत आहे.

विनयभंगाच्या घटना (२३ ते २७ सप्टेंबर)
१. कोपरखैरणे स्थानक परिसर
२. नालासोपारा स्थानकात विरार धीम्या लोकलच्या सामान्य डब्यात
३. पनवेल-ठाणे लोकलच्या तिसऱ्या डब्यात
४. बोरिवली स्थानक परिसरात
५. पनवेल स्थानकात उशिरा रात्री
६. दहिसर-मिरा रोडदरम्यान लोकलमध्ये
७. पुन्हा एकदा पनवेल-ठाणे लोकलमध्ये

प्रशासनाने थातूरमातूर कारवाई न करता कठोर पावले उचलली पाहिजेत. दोषींना शिक्षा झाल्याशिवाय अशा घटना थांबणार नाहीत. तसेच महिलांच्या सुरक्षेसाठी रेल्वेने व्यापक उपाययोजना करणे अत्यावश्यक आहे.
- वंदना सोनवणे,
अध्यक्षा, महाराष्ट्र रेल्वे महिला प्रवासी संघटना

रेल्वे प्रशासन अजूनही महिलांच्या सुरक्षेबाबत गंभीर नाही, हे स्पष्ट दिसतंय. पोलिस गस्त आणि हेल्पलाइन असल्या तरी प्रत्यक्षात सुरक्षा कशी मिळेल, काही ठोस दिसत नाही. महिला डबे आहेत, पण सलग नाहीत. रात्री गस्त कमीच आहे. ही सगळी व्यवस्था फक्त कागदावरच आहे. प्रवासी महिलांची सुरक्षा अजूनही तोकडी आहे.
- हर्षा शहा,
अध्यक्षा, रेल्वे प्रवासी ग्रुप (इंडिया)

सुरक्षा वाढविण्यावर भर
मध्य रेल्वेचे वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी सांगितले, की महिलांच्या सुरक्षेला सर्वोच्च प्राधान्य दिले जात आहे. महिला प्रवाशांच्या सुरक्षेसाठी रेल्वेने महिला डब्यांमध्ये पॅनिक बटण बसवण्याची योजना सुरू केली आहे. प्रवासादरम्यान छळ किंवा धोका निर्माण झाल्यास बटण दाबताच गाडीतील ड्रायव्हर, गार्ड आणि आरपीएफ नियंत्रण कक्षाला तत्काळ अलर्ट पाठवला जाईल. ही प्रणाली जीपीएस आणि जीएसएम नेटवर्कशी जोडलेली आहे. अलर्ट मिळताच जवळच्या स्थानकावर सुरक्षा पथक पोहोचेल. काही महिन्यांत सर्व महिला डब्यांमध्ये ही यंत्रणा बसवण्यात येणार आहे. याशिवाय सीसीटीव्ही यंत्रणांची तपासणी सुरू असून, आवश्यक ठिकाणी अतिरिक्त कॅमेरे बसविण्याची प्रक्रिया सुरू आहे.