कोकणात दिवाळीच्या फराळाची लगबग
पारंपरिक चवीपासून ‘डाएट फराळा’पर्यंत प्रवास
माणगाव, ता. १२ (वार्ताहर) ः कोकणातील प्रत्येक घरात सध्या दिवाळीच्या स्वागताची लगबग सुरू आहे. अंगणात स्वच्छतेची आणि सजावटीची हालचाल, रंगीबेरंगी रांगोळ्या, नव्या कपड्यांची खरेदी आणि फराळाच्या सुगंधाने भरलेले घर, या सगळ्यांनी सणाचा आनंद सगळीकडे दरवळू लागला आहे.
पूर्वीच्या काळी शेतकरी कुटुंबांमध्ये फराळ हा घरगुती प्रेमाने बनविलेला प्रसाद असे. भातातून तयार केलेले तांदळाचे बोर, चकल्या, कडबोळे, पोह्याचा चिवडा, रव्याचे लाडू, अनारसे, करंजा आणि भाजणीच्या पिठाचा वास अंगणभर दरवळायचा. त्या दिवसांत दिवाळी म्हणजे फक्त सण नव्हे, तर आनंद, एकत्र येणे आणि कष्टानंतरच्या समाधानाचा उत्सव होता. मात्र आजच्या वेगवान आणि आरोग्यकेंद्रित जीवनशैलीने या परंपरेचा चेहरामोहरा बदलला आहे. मधुमेह, उच्च रक्तदाब अशा आजारांनी त्रस्त असलेल्या लोकांनी आता ‘डाएट फराळा’कडे वळण्यास सुरुवात केली आहे. साखर आणि मैद्याऐवजी गूळ, रवा, रागी, ज्वारी, ओट्स अशा आरोग्यदायी पर्यायांचा वापर वाढला आहे. त्यामुळे परंपरा आणि आरोग्य यांचा संगम साधण्याचा प्रयत्न होत आहे. जुन्या फराळाची ती खमंग चव मात्र हळूहळू विरत चालली आहे.
..............
पूर्वी मुलांच्या हातात खमंग बोर, कडबोळे आणि लाडू असायचे. आज त्यांच्या हातात तयार स्नॅक्स आणि चॉकलेट्स दिसून येतात. बाजारातील ‘इन्स्टंट’ फराळाने घरगुती चवीला मागे टाकले आहे. तरीसुद्धा कोकणातील ग्रामीण भागात अजूनही ती पारंपरिक दिवाळी जिवंत आहे. पहाटेचे उटण्याचे स्नान, रांगोळ्यांनी सजलेले अंगण, दिव्यांच्या प्रकाशात उजळलेली घरे आणि एकत्र येऊन फराळाचे वाटप करणारे कुटुंबीय आजही दिसून येतात.