गडहिंग्लज : चित्री मध्यम प्रकल्पामुळे हिरण्यकेशी नदी बारमाही दुथडी वाहते. यंदा तशी पाण्याची स्थिती चांगली आहे; परंतु निलजी बंधाऱ्याच्या पूर्वेकडील नदीपात्र काठोकाठ भरलेले असले, तरी अवघ्या आठवड्यातच नदी रिकामी केली जाते. पात्रातून चालत जाण्यासारखी परिस्थिती तयार होते. सिंगल फेज आणि उपलब्ध पाण्यापेक्षा अधिक अश्‍वशक्तीच्या पंपामुळे सुरू असलेला उपसा, हे यामागचे कारण आहे. परिणामी प्यायलासुद्धा पाणी कमी पडते. 

बातम्या ऐकण्यासाठी ई-सकाळचे ऍप डाऊनलोड करा

यंदा पाण्याची स्थिती चांगली असल्याने निलजी बंधाऱ्यापर्यंत पहिल्या दोन आवर्तनासाठी उपसाबंदी नव्हती. निलजी बंधाऱ्याखाली मात्र 10 दिवस उपसा व 20 दिवस बंदीची कार्यवाही सुरू आहे. प्रत्येक आवर्तनावेळी निलजी ते कडलगेच्या खोत बंधाऱ्यापर्यंत अर्ध्याहून अधिक नदीपात्र तुडुंब असते; परंतु पाणी आपल्या पंपाच्या फुटबॉलला आल्याचे कळताच शेतकरी बटन मारतात. 

सर्वाधिक पंप सिंगल फेजचे असल्याने रात्रंदिवस पाण्याचा उपसा सुरू असतो. याशिवाय पाणी कमी आणि उपसा अधिक अशी परिस्थितीत निलजीच्या पूर्वेकडील दोन्ही बाजूच्या नदीकाठाची आहे. उपसा दहा दिवसांचा असला तरी सात ते आठच दिवसांत नदीपात्र कोरडे ठाक पडलेले असते. यामुळे पुढे खोत बंधाऱ्यापर्यंत पाणी जाण्यास लागणारा उशीर आणि पिण्यासाठीही पाणी मिळत नाही. उर्वरित वीस दिवस पुढील आवर्तनापर्यंत लोकांना पिण्याच्या पाण्याची प्रतीक्षा करावी लागते. पाटबंधारे खात्याने याबाबत नियोजन करण्याची गरज आहे. 

65 कि. मी.चा पाण्याचा प्रवास 
चित्री ते निलजी बंधाऱ्यापर्यंत नदीपात्राचे अंतर 58 ते 60 कि.मी. इतके आहे. प्रकल्पातून पाणी सोडल्यानंतर हे अंतर अवघ्या पाच ते सहा दिवसांत तुटते. तर निलजी ते कडलगेपर्यंतचे अंतर केवळ पाच ते सहा किलोमीटर असूनही हे अंतर तुटण्यासही तितकाच कालावधी लागतो. यावरून या दरम्यानचा उपसा किती आहे, याचा अंदाज येतो. कोरडे पडणारे पात्र, आवर्तन सुरू असतानाच चोरून होणारा उपसा ही महत्त्वाची कारणे यामागची आहेत. चौथाई मोठ्या प्रमाणात असल्याने मोठ्या अश्‍वशक्तीचे पंप जास्त आहेत. यामुळे अधाशासारखे पाणी उपसले जात आहे. 

kolhapur