जोतिबा डोंगर : महाराष्ट्र, कर्नाटक, आंध्र प्रदेश, गुजरात या राज्यातील लाखो भाविकांचे श्रद्धास्थान असलेल्या श्री क्षेत्र जोतिबा डोंगर तथा वाडी रत्नागिरी येथे रोज मोठ्या संख्येने नारळ फोडले जातात. परिणामी, मंदिर परिसरात नारळाच्या शेंड्या मोठ्या प्रमाणात पडलेल्या दिसतात.

या शेंड्यांपासून लघुउद्योग करण्यासाठीची उपाययोजना जोतिबा डोंगरावर आजतागायत झाली नाही. या नारळाच्या शेंड्या सरपण किंवा कचरा म्हणून टाकून दिला जातो. 

या शेंड्यांपासून लघुउद्योग करण्यासाठी पश्‍चिम महाराष्ट्र देवस्थान समितीने पुढाकार घेणे गरजेचे आहे. हा लघुउद्योग साकार झाल्यास येथील अनेक बेरोजगारांना रोजगार उपलब्ध होणार आहे. जोतिबा डोंगरावर काळभैरव देवास नारळ वाढवायचा मान आहे. याच देवालयाच्या समोर सर्रास नारळ फोडले जातात. नारळ फोडण्याची ही संख्या दररोज चारशे ते पाचशे, रविवारी पाच ते दहा हजार, पौर्णिमा व गर्दीच्या दिवशी पस्तीस ते चाळीस हजारांपर्यंत जाते. हा नारळ फोडल्यामुळे मंदिराच्या आवारात मोठा कचरा साठला जातो. हा शेंड्यांचा कचरा देवस्थान समितीतर्फे गर्दी कमी झाल्यानंतर ट्रॅक्‍टर ट्रॉलीतून दक्षिण दरवाजा परिसरात कचरा म्हणून टाकला जातो. गावातील काही महिला व ग्रामस्थ त्याचा बंब पेटवण्यासाठी सरपण म्हणून वापर करतात. या नारळाच्या लघुउद्योगापासून कात्या, पायपुसणी, तसेच शोभेच्या वस्तू करता येतात. या उद्योगापासून आर्थिक उलढाल होऊ शकते, तसेच भाविकांना या वस्तू विक्रीसाठी ठेवल्या जाऊ शकतात. आजपर्यंत डोंगरावर या नारळाच्या शेंड्यांपासून लघुउद्योग करण्याचा विचारच झालेला नाही. त्यामुळे देवस्थान समितीचे अध्यक्ष महेश जाधव व पदाधिकाऱ्यांनी यावर विचारविनिमय करणे गरजेचे आहे. 

...तर नारळाचे पाणी भाविकांना देता येईल 
राज्यातील अनेक तीर्थक्षेत्रांवर नारळ फोडण्यासाठी यंत्रे बसवली आहेत. डोंगरावरही नारळ फोडण्यासाठी आधुनिक पद्धतीची यांत्रिक मशिन बसविल्यास नारळाचे पाणीही भाविकांना पिण्यासाठी देता येईल. 

जोतिबा डोंगरावर दररोज नारळाच्या शेंड्या मोठ्या प्रमाणात पडतात. याचा वापर सरपण म्हणून केला जातो किंवा कचरा म्हणून टाकून दिला जातो. यापासून शोभेच्या वस्तू बनवल्यास भाविक त्या घेतील. यासाठी कोणीतरी पुढाकार घेणे गरजेचे आहे. 
- तुषार झुगर, काळभैरव खंडकरी मंडळ प्रमुख, जोतिबा डोंगर