जुनी सांगवी - कला (Art Hobby) छंद जोपासायला वयाचे बंधन नसते याचा प्रत्यय अनेकदा अनेकांच्या कलाविष्कारातून दिसून येतो. दापोडी येथील दिगंबर एकनाथ शिंदे (वय ७० वर्षे) या ज्येष्ठानी रांगोळीच्या (Rangoli) माध्यमातून कलाकृती साकारण्याचा छंद जोपासला आहे. खाजगी नोकरी करत वेळ मिळेल तेव्हा रांगोळीच्या माध्यमातून विविध विषयांवर रांगोळी साकारत समाज प्रबोधन (Social Enlightenment) केले. तर नोकरीतून सेवानिवृत्ती नंतर त्यांनी रांगोळी चित्रकला या विषयात वाहून घेतले आहे.

लहानपणापासून चित्रकलेची आवड असल्यामुळे निवृत्तीनंतर आयुष्य कुटुंबासोबत व्यतीत करत असताना रांगोळीच्या माध्यमातून जनजागृती करण्याचा प्रयत्न करत आहेत. या क्षेत्रातील कुठलाही कोर्स, डीग्रीचे शिक्षण त्यांनी घेतलेले नाही. आवड व स्वतःच्या सरावातून रांगोळीतून उत्कृष्ट कलाकृती साकारण्यात त्यांचा हातखंडा आहे. गणेशोत्सवात दरवर्षी एक विषय घेऊन ते रांगोळी प्रदर्शन भरवत असतात. सध्या गेली दोन वर्षांपासून कोरोनामुळे सांस्कृतिक कार्यक्रमांना आलेले निर्बंध यामुळे या अवलियाने राहत असलेल्या सोसायटी परिसरातील सोसायटी कार्यालयातील फरशीवर रांगोळीच्या माध्यमातून 'स्वातंत्र्याचा अमृतमहोत्सव, ही थीम विविध रंगी रांगोळीतून साकारली आहे. या कलेला घरातील सर्व सदस्यांचा तसेच परिसरातील नागरिकांचा चांगला पाठिंबा मिळतो, असे दिगंबर शिंदे सांगतात. नागरिकांना रांगोळी कलेमधून सामाजिक जागृती करणे सोपे आहे. असे ते सांगतात. सन २००५ पासून त्यांनी वेगवेगळ्या विषयावर आजवर रांगोळी काढली आहे.

भ्रष्टाचार, संत दर्शन, छत्रपती शिवाजी महाराज, भारतरत्न, ऑलिंपिक खेळाडू, साहित्यिकांचा मेळा, रामायण-महाभारत तसेच, भगवान विष्णूचे दशावतार इत्यादी अनेक विषयावर यापुर्वी त्यांनी रंगावली प्रदर्शन भरवली आहेत. सध्या आपल्या भारत देशाच्या स्वातंत्र्याच्या अमृतम होत्सवानिमित्त ७५ वर्षांमधील ठळक प्रसंग रांगोळीच्या माध्यमातून साकारण्याचा प्रयत्न त्यांनी केला आहे. २६ नोव्हेंबर १९४९ ला संविधान स्वीकारण्याचा प्रसंग यात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर, तत्कालीन राष्ट्रपती डॉ. राजेंद्र प्रसाद, पंडीत जवाहरलाल नेहरू, सरदार वल्लभभाई पटेल, श्री राजगोपालचारी, मौलाना अब्दुल कलाम यांच्या हुबेहुब रांगोळी त्यांनी साकारलेली आहे. याचबरोबर लालबहादूर शास्त्री, जय जवान जय किसान, इंदिरा गांधी, बांगलादेश मुक्ती करार, पी व्ही नरसिंहराव मुक्त अर्थव्यवस्था व त्याचे जागतिक चिन्ह, अटल बिहारी बाजपेयी अणुबॉम्ब चाचणी, कारगिल युद्ध, नरेंद्र मोदी डिजिटल इंडिया, औद्योगिक सुधारणा, कलम ३७०, राम मंदिर, चांद्रयान मोहीम अंतराळ यान कार्यक्रम हे विषय रांगोळीतून रेखाटले आहेत. तर ही रांगोळी काढण्यास सलग पाच दिवस लागल्याचे शिंदे सांगतात.

दापोडी येथील गणेश कॉर्नरच्या सोसायटीच्या कार्यालयातील फरशीवर ही रांगोळी साकारली आहे. सन १९७६ ला सासवड येथील वाघेरे कॉलेजमधून बीकॉम झाल्यानंतर १९८१ साली भोसरी येथे एका खासगी कंपनीमध्ये स्टोअर मध्ये ते तीस वर्षे नोकरी केली. २०१३ साली मी सेवानिवृत्तीनंतर सासवड, पुणे, पिंपरी-चिंचवड दापोडी परिसरात उत्सवामधून त्यांनी अनेक राजकीय सामाजिक धार्मिक विषयावर रांगोळी व हलते देखावे केलेले आहेत. यात दारूबंदी, महागाई, भ्रष्टाचार, स्त्री मुक्ती आंदोलन, इत्यादी रांगोळी व अनेक हलते देखावे तयार केले. तर दरवर्षी गणपती उत्सवात नोकरीस असताना देखील वीस दिवसांची रजा टाकून त्यांनी कलेला वेळ दिल्याचे ते सांगतात. सध्या सेवानिवृत्ती नंतर या कलेत वेळ जातो.कलेला वय नसते हेच दिगंबर शिंदे यांच्या कलेच्या प्रेमातून दिसून येते.

कोरोनाकाळातील लॉकडाऊनच्या काळातही घरातच विविध विषयांवर रांगोळी साकारण्यात वेळ घालवला. कलेला वय नसते. त्यातून निखळ आत्मीक आनंद मिळतो. मनुष्य जिवनात अंगी एक तरी छंद कला जोपासायला हवी.

- दिगंबर शिंदे