कामशेत : आयले पहिले गणीचे देवा! आदी खेळ मांडू मग तुझी सेवा! खेळ मांडीला येशीच्या दारी! आमचा भैरोबा देवाचा खेळ! खेळता बोलता लागली तान! अशी भलरीची गाणी आम्ही आदिवासी मंडळी पडकईत गाऊन भैरोबा देवाचे गुण गात आहोत, असे माळेगाव खुर्दचे भलरी गायक चहादू कोकाटे सांगत होते.

- ताज्या बातम्यांसाठी डाऊनलोड करा ई-सकाळचे ऍप

अश्विन महिन्यात देवघट्टी बसवतात, याच दरम्यान नाचणी, सावा, वरईची बेणणी होते. एकीकडे बेणणीत पिकांचे तण काढायचे दुसरीकडे आपल्या आराध्य देवाला साद घालीत. स्त्रीशक्तीचा सन्मान वाढण्यासाठी भलरीची गाणी गायची ही आमची पिढीजात परंपरा आहे, तिची आम्ही जपणूक करतो असे बबन भागीत, विष्णू गवारी, आबाजी भागीत, काळू सुपे, संजय दाते हे सांगत होते.

लाल मातीची शिवारे नाचणी, सावा, वरईच्या पिकांसाठी अत्यंत पोषक आहे. या भागात पावसाचा जोर मोठा असतो. डोंगर उताराच्या रानात ही पिके चांगली वाढतात. सध्या या पिकांच्या लावण्याचे प्रमाण घटते आहे. त्यांचा पारंपरिक परंपरेला काहीच परिणाम झाला नाही. वाडवडिलांनी लावून दिलेली जुनी रीत कशी मोडायची असं चिंगुबाई ताते, शैला बोऱ्हाडे, यमुना लांघी, इंदिरा वासावे सांगत होत्या.

गणीचे देवा म्हणजे समुहांच्या टोळ्यांचा प्रमुख. येशीच्या दारी म्हणजे गावाची हद्द भैरोबा देव म्हणजे आदिवासीचे आराध्या स्थान. ईरजाई राणी म्हणजे गणाची पत्नी. ईराची म्हजे गणाप्रमुखाची बायको, अन् गण म्हटले तर गावचा मुखिया याही शब्दांचा अर्थ जनाबाई लांघी सांगत होत्या.

राजसाहेबांच्या भेटीने मनसैनिकांना दहा हत्तींचे बळ

आंदर मावळ, नाणे मावळ आणि पवनमावळाच्या पश्चिम भागात नाचणी, सावा, वरईची भाकरी करणारी पिके घेतली जातात. या धान्याची पौष्टिकता मोठी. याला कष्टही फारच. एकट्या दुकटया शेतकऱ्याचे हे काम नाही, त्याला पडकई करावी लागत होती. या पडकईत गावातील सगळ्या जाती धर्माच्या माणसांचा सहभाग असायचा आणि समूहाने ही शेती केली जायची, काळाच्या ओघात ही पिके घटली, पडकईची परंपरा अजूनही टिकून असल्याची स्पष्टोक्ती ग्रामपंचायत सदस्य भाऊ बो-हाडे यांनी दिली.

- पुण्याच्या बातम्या वाचण्यासाठी येथे ► क्लिक करा