पुणे - काही दिवसांपूर्वीची घटना आहे... लष्करात कार्यरत असलेल्या एका अधिकाऱ्याच्या मृत्यूनंतर विमा, भविष्यनिर्वाह निधी मिळून एकूण पाच लाख रुपये त्यांच्या पत्नीच्या खात्यात जमा झाले. सहा महिन्यांनंतर त्यांच्या पत्नीने खरेदी करताना कार्ड स्वाइप केले. दुसऱ्याच क्षणी एक अनोळखी फोन आला.

‘तुम्ही बंद कार्ड का वापरता,’ असा प्रश्‍न करून ‘मी आता एक मेसेज पाठवेन,’ त्यावर ‘१’ टाइप करून पाठवा’ असे सांगितले. त्याप्रमाणे रिप्लाय केल्यावर दुसऱ्या दिवशी त्यांच्या खात्यातून पाच लाख रुपये लुबाडण्यात आले. ‘पैसे कसे काढून घेण्यात आले,’ याचा शोध त्या अजूनही घेत आहेत.

बॅंकेकडे असलेल्या आपल्या गोपनीय माहितीच्या आधारवरच आर्थिक व्यवहार होतात. मात्र आपली गोपनीय माहिती बॅंकेकडे सुरक्षित आहे का किंवा बॅंकेला संबंधित सेवा पुरविणाऱ्या कंपन्यांकडूनच ही माहिती ‘लीक’ होते का, असे प्रश्‍न पुन्हा उपस्थित होऊ लागले आहेत.

या प्रकरणावरून उपस्थित होणारे प्रश्‍न -

• कार्ड स्वाइप करताक्षणी अनोळखी व्यक्तीला कार्डबद्दल माहिती कशी मिळाली?
• कार्डची मुदत, सीव्हीव्ही, ओटीपी क्रमांक आणि पासवर्ड माहीत नसताना पैसे कसे काढले गेले?
• मेसेजमध्ये ‘१’ टाइप केल्यानंतर नक्की काय घडले?

सायबर गुन्हेगारी व हल्ले थांबविण्यासाठी रिझर्व्ह बॅंकेच्या ‘सायबर सिक्‍युरिटी फ्रेमवर्क’चे बहुतांश बॅंका पालन करतात. यासह, बॅंकांकडे ‘सिक्‍युरिटी ऑपरेशन सेंटर’ असले पाहिजे. त्याद्वारे सायबर हल्ल्यांचे धोके समजू शकतात. राष्ट्रीयीकृत, खासगी बॅंकांचा डेटा ‘लीक’ होत नाही; तरीही त्यासंदर्भात सावधगिरी बाळगली पाहिजे.
- देविदास रोकडे, उपसरव्यवस्थापक, माहिती तंत्रज्ञान विभाग, बॅंक ऑफ महाराष्ट्र

बक्षीस मिळविण्यासाठी माहिती देता अन्‌...
पेट्रोल पंप, मॉल, हॉटेल, चित्रपटगृह किंवा अन्य ठिकाणी ‘तुम्हाला आमच्या कंपनीतर्फे आकर्षक गिफ्ट मिळेल’ असे सांगून आपली वैयक्तिक माहिती लिहून घेतली जाते. या माहितीच्या आधारेही हॅकर्स इंटरनेट बॅंकिंगबरोबरच डेबिट-क्रेडिट कार्डची माहिती मिळवून ‘सायबर फ्रॉड’ करू शकतात.

ग्राहकांचा डेटा 'लीक' होण्याची शक्‍यता असणारी ठिकाणे : 
- बॅंकांना सेवा पुरविणाऱ्या कंपन्या 
- डेबिट, क्रेडिट कार्डची निर्मिती करणाऱ्या कंपन्या 
- गेट-वे पेमेंट करणाऱ्या कंपन्या 
- बॅंकांचे ग्राहक सेवा केंद्र 
- एटीएम मशिन, सीसीटीव्हीची देखभाल करणाऱ्या कंपन्या 
- बक्षिसासाठी वैयक्तिक माहिती देणे 
- डेबिट, क्रेडिट कार्ड स्वाइप करताना होणारे दुर्लक्ष 
- अनोळखी व्यक्तींना फोन, व्हॉट्‌सअप, फेसबुक, ट्विटरवरून गोपनीय माहिती देणे 

पुणे पोलिस आर्थिक व सायबर गुन्हे शाखेकडील तक्रार अर्ज - 
2017 - 3453 
2018 (ऑगस्टपर्यंत) - 1773