इंदोरीची आधुनिकतेकडे वाटचाल

पुणे जिल्ह्यातील मावळ तालुक्यात वसलेले इंदोरी गाव गेल्या काही दशकांत मोठ्या परिवर्तनातून जात आहे. पारंपरिक शेती आणि दुग्धव्यवसायावर आधारित या गावाने औद्योगिक संधी, दळणवळणाचा विस्तार, धार्मिक पर्यटन आणि नागरीकरण यांचा समन्वय साधत स्वतःला आधुनिकतेकडे नेले आहे. ग्रामीण भागातील परिवर्तनाचा हा प्रवास इंदोरी गावाने अनुभवला असून, आज ते विकासाच्या नकाशावर ठळकपणे उभे आहे.
- बबनराव भसे, इंदोरी

इं दोरी हे मूळतः शेतकरी आणि पशुपालक यांचे गाव. शेती ही गावाची जीवनवाहिनी असून, दुग्धव्यवसायाने अनेक कुटुंबांना स्थिर उत्पन्न दिले. अनेक वर्षे हा व्यवसाय गावाच्या अर्थव्यवस्थेचा कणा म्हणून कार्यरत होता. मात्र, काळ बदलू लागला तसे इंदोरीजवळील संरक्षण दल, सैनिकी सुविधा आणि कॅडबरी कंपनीसारख्या मोठ्या उद्योगांनी स्थानिकांसाठी रोजगाराची दारे खुली केली. त्यामुळे शेतीसोबत नोकरी स्वीकारणाऱ्या कुटुंबांची संख्या वाढली आणि आर्थिक समृद्धीला नवी गती मिळाली.

नागरीकरणावर परिणाम
रोजगार वाढू लागल्याचा थेट परिणाम गावाच्या नागरिकरणावर झाला. पूर्वी कौलारू घरे असलेल्या वस्त्यांनी आता सिमेंट पत्रे आणि पुढे भक्कम स्लॅब बांधकामांची आधुनिक घरे अंगीकारली. गावातील मुख्य रस्ते, ऐन पाणीपुरवठा, वीज व्यवस्था आणि वाहतूक सुविधांचे जाळे विस्तारले. वाढत्या सोयी-सुविधांमुळे इंदोरीला शहराशी जोडणारे नवे मार्ग मोकळे झाले.

औद्योगिकदृष्ट्या महत्त्वाचे गाव
तळेगाव-चाकण हा महत्त्वाचा दळणवळण मार्ग गावाला लाभला. हा रस्ता केवळ स्थानिकांसाठीच नव्हे, तर उत्तर महाराष्ट्राशी जोडणारा मुख्य प्रवासमार्ग ठरला. त्यामुळे गावातून सतत वाहनांची, व्यापाराची आणि लोकांच्या ये-जा वाढली. इंदोरीचे भौगोलिक स्थान हे तळेगाव एमआयडीसी आणि चाकण एमआयडीसी यांच्या मध्यभागी असल्याने औद्योगिकदृष्ट्या गावाचे महत्त्व अधिक वाढले. उद्योगांमधील कामगार, तांत्रिक सेवा, छोटे व्यवसाय, भाडेघरांची मागणी आणि बाजारपेठेचा विकास यामुळे गावाचा चेहरा बदलू लागला.

धार्मिक पर्यटनाचा वाटा
इंदोरी गावाच्या बदलामध्ये धार्मिक पर्यटनाचाही महत्त्वाचा वाटा आहे. हाकेच्या अंतरावर असलेला श्रीक्षेत्र भंडारा डोंगर हा असंख्य भाविकांचा श्रद्धास्थान. येथे येणारी भाविकांची वर्दळ वर्षभर सुरुच असते. या मंदिर परिसरामुळे गावातील वाहतूक, किरकोळ व्यापार, भोजनालये आणि विविध सेवा व्यवसायांना चालना मिळाली. भाविकांमुळे गावात नेहमीच हालचाल व ऊर्जा जाणवते. या सर्व आर्थिक आणि सामाजिक बदलांचा परिणाम जमिनींच्या किमतीवरही दिसून आला. काही वर्षांत इंदोरीतील जमिनींच्या बाजारभावात प्रचंड वाढ झाली. नवीन वसाहती, शाळा, दुकाने, सेवा केंद्रे उभी राहू लागली आणि गाव हळूहळू शहराच्या रूपाकडे वाटचाल करू लागले.

परंपरा अन् प्रगतीचा मिलाप
आजचे इंदोरी हे ग्रामीण परंपरा जपत आधुनिक जीवनशैली अंगीकारणारे गाव म्हणून उभे आहे. शेती, उद्योग, धार्मिक पर्यटन आणि नागरीकरण या चारही क्षेत्रांत झालेल्या समन्वित विकासामुळे इंदोरी हे मावळ तालुक्यातील वेगाने विकसित होणाऱ्या गावांपैकी एक ठरले आहे. परंपरा आणि प्रगतीचा उत्तम संतुलित मिलाप साधत इंदोरी गाव नव्या युगाकडे आत्मविश्वासाने वाटचाल करीत आहे.

गावपण टिकणे गरजेचे
चाकण व तळेगाव औद्योगिक वसाहती तसेच मावळ मुळशी संत तुकाराम सहकारी साखर कारखाना यामुळे इंदोरी व परिसरातील
शेतकऱ्यांचा आर्थिक स्तर उंचावला आहे. तसेच इंदोरी व परिसरातील विविध शासकीय व अशासकीय प्रकल्पांसाठी जमिनी संपादित झाल्याने ही आर्थिक भर पडली. परंतु मौलिक संस्कृती व परंपरा आणि कौटुंबिक व सामाजिक संस्कार यांची जपणूक घराघरांत होणे ही मोठी जबाबदारी आहे. तसेच शहरीकरणाकडे वाटचाल होत असली तरी गावपण टिकविण्यासाठी फार मोठे योगदान कुटुंबप्रेमी व
समाजप्रेमी लोकांनी दिले पाहिजे. शिक्षणक्षेत्र, आध्यात्मिक क्षेत्र, राजकीय क्षेत्र व सामाजिक क्षेत्रांतील नेतृत्वांनी ही जाणीवपूर्वक प्रयत्नांची बाजी लावली पाहिजे. अन्यथा पश्चात्तापाची वेळ आल्याशिवाय राहणार नाही.