पुणे, ता. १६ : आजकाल स्वच्छतागृहात स्‍मार्टफोन घेऊन जाणे अनेकांसाठी रोजची सवय झाली आहे. मात्र, हीच सवय आरोग्यासाठी धोकादायक ठरू शकते, असा इशारा नुकत्याच प्रकाशित झालेल्या आंतरराष्ट्रीय नियतकालिकात प्रसिद्ध झालेल्‍या संशोधनातून देण्यात आला आहे. अमेरिकेतील ‘बेथ इस्राएल डीकनेस मेडिकल सेंटर’ आणि ‘हार्वर्ड मेडिकल स्‍कूल’ यांनी हे संशोधन केले आहे. या अभ्यासात स्वच्छतागृहात स्मार्टफोन वापरणाऱ्यांमध्ये मूळव्याध (पाइल्‍स) होण्याचा धोका जवळपास ४६ टक्क्यांनी जास्त असल्याचे आढळून आले. याबाबतचे संशोधन हे ‘प्‍लॉस वन’ या आंतरराष्‍ट्रीय नियतकालिकात प्रसिद्ध झाले आहे.
या संशोधनात ४५ वर्षांवरील १२५ जणांचा समावेश होता. सहभागींना स्वच्छतागृहातील त्यांच्या सवयी, वेळ, फायबरयुक्त आहार, शारीरिक व्यायाम आदींबाबत प्रश्‍न विचारले. सहभागींपैकी तब्बल ६६ टक्के जणांनी स्वच्छतागृहात फोन वापरल्याचे सांगितले. त्यापैकी ४३ टक्क्यांना मूळव्याध असल्याचे आढळले. यामध्‍ये स्‍मार्टफोनचा सर्वाधिक वापर हा बातम्‍या वाचण्यासाठी (५४ टक्के) आणि त्‍याखालोखाल समाजमाध्यमांवर वेळ घालविण्‍यासाठी (४४ टक्के) होत असल्याचे दिसून आले.
संशोधकांच्या मते, स्‍मार्टफोन वापरताना वापरकर्ते स्वच्छतागृहात पाच मिनिटांपेक्षा जास्त वेळ बसत होते. यामुळे गुदास्थळातील रक्तवाहिन्यांवर ताण येतो आणि मूळव्याध होण्याची शक्यता वाढते. पारंपरिक समजुतीप्रमाणे फक्त जोर लावणे हा मूळव्‍याधीचा प्रमुख घटक नसून, त्‍यासाठी जास्त वेळ स्वच्छतागृहात बसणेदेखील धोकादायक ठरते, असेही निष्कर्ष काढण्यात आले.

आहार, पुरेसे पाणी पिणे, नियमित व्यायाम गरजेचा
बारामती येथील शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालयातील जनरल सर्जन डॉ. किरणकुमार जाधव म्‍हणाले, स्वच्छतागृहात कमोडवर बसून प्रेशर यायला वेळ लावला तर मूळव्‍याधीचा धोका वाढतो. पूर्वी लोक न्‍यूजपेपर वाचण्‍यासाठीही दोन-दोन तास स्वच्छतागृहात जायचे, आता ती जागा स्‍मार्टफोनने घेतली आहे. म्‍हणून ही समस्‍या वाढत आहे. परंतु, स्वच्छतागृहामध्‍येच बसल्‍याने मूळव्याध होतो असेही नाही. दैनंदिन विधीसाठी न जाता सहज बसल्‍यास ते नेहमीच्‍या खुर्चीत बसण्‍याप्रमाणेच असते. फायबरयुक्त आहार, पुरेसे पाणी पिणे, नियमित व्यायाम आणि स्वच्छतागृहात वेळ न दवडणे या सोप्या उपायांनी मूळव्याध टाळता येऊ शकतो.

स्मार्टफोनवर एखादी गोष्‍ट बघायला सुरुवात केली की त्‍यामध्‍ये बराच वेळ जातो. त्‍यामुळे स्नायू, रक्‍तवाहिन्‍यांवर जोर दिला जातो. त्यामुळे मूळव्‍याधीचा त्रास होतो. प्रत्‍यक्ष स्‍मार्टफोन व मूळव्याध यांचा काही संबंध नाही. आहाराच्‍या चुकीच्‍या सवयी व इतर कारणांमुळे मूळव्‍याधीचा धोका वाढतो. म्‍हणून सहज पचणारे अन्‍न खावे.
- डॉ. शशांक शहा, जनरल सर्जन

संशोधनातील महत्त्वाचे निष्कर्ष
- स्वच्छतागृहात स्‍मार्टफोन वापरल्यामुळे वेळ जास्त लागतो व त्‍यामुळे मलप्रवृत्ती‍ राहून राहून होते
- गुदद्वाराच्या येथील मूळव्याधींच्या रक्तवाहिन्यांवर ताण येतो
- पूर्वी जोर देऊन मलप्रवृत्ती झाल्‍याने मूळव्‍याधीसाठी कारणीभूत घटक मानला जायचा. नवीन संशोधनानुसार वेळ लागल्‍यामुळेही मूळव्‍याधीचा संबंध असल्‍याचे समोर आले आहे.
- व्यायामाची कमतरता, तासन्‌ तास स्वच्छतागृहातील सीटवर बसणे हेदेखील महत्त्वाचे घटक आहेत.